Srpski Arhiepiskopi i Patrijarsi

[Boki]

​

​

ARHIEPISKOPI​

​

Sveti Sava 1219-1233; +1235.
Sv. Arsenije I Sremac 1233-1263; +1266.
Sveti Sava II 1263-1271.
Danilo I 1271-1272.
Sv. Joanikije I 1272-1276; +1279.
Sv. Jevstatije I 1279-1286.
Sveti Jakov 1286-1292.
Jevstatije II 1292-1309.
Sveti Sava III 1309-1316.
Sveti Nikodim 1317-1324.
Sveti Danilo II 1324-1337.​

​

​

​

​

​

Sveti Sava​

​

Sava Nemanjić (po rođenju Rastko Nemanjić, 1174. - 1236. je bio raški plemić iz vladarske obitelji Nemanjića, uticajni diplomata i prvi srpski arhiepiskop. Srpska pravoslavna crkva ga slavi kao svetog Savu.

Bio je najmlađi sin velikog župana Stefana Nemanje i brat kraljeva Vukana i Stefana. Uz podršku vaseljenskog patrijarha je proglasio samostalnost raške crkve od Ohridske arhiepiskopije 1219. godine i postavio temelje današnje Srpske pravoslavne crkve. Od rimskog Pape je isposlovao kraljevsku krunu i suverenitet za tadašnju Srbiju. Nakon krunisanja brata Stefana 1221. godine, radio je na jačanju crkvene organizacije, pokrštavanju "neznabožaca" i "jeretika" i iskorenjivanju raških bogumila.

Napisao je ili priredio nekoliko dela poglavito namenjenih organizaciji crkve. Najznačajnija su: Zakonopravilo, Hilandarski tipik, Studenički tipik i Žitije svetog Simeona. Na Svetoj Gori je, zajedno sa ocem Nemanjom, obnovio manastir Hilandar, a uz njegovo ime pominje se i osnivanje manastira Žiča u Srbiji.

Dan svetog Save, Savindan, obeležava se 27. januara po gregorijanskom, odnosno 14. januara po julijanskom kalendaru, kao crkveni praznik, i kao "školska slava" u Srbiji i Republici Srpskoj.

Zbog jakog Savinog kulta, srpsko pravoslavlje se nekad naziva i svetosavlje.​

​

​

​

​

​

​

Sveti Arsenije I Sremac​

​

Sveti Arsenije I Sremac (?—1266) je bio drugi srpski arhiepiskop, od 1233. do 1263. godine.

Rođen je u selu Dobra kod Slankamena na Dunavu. Zamonašio se u mladosti i kad je čuo za delatnost Svetog Save otišao je njemu u Žiču. Sveti Sava ga je ubrzo postavio za igumana Žiče.

Arsenije je za arhiepiskopa izabran voljom svog prethodnika Svetog Save koji se 1233. povukao sa trona pred drugi polazak za Jerusalim.

Sagradio je Crkvu Svetih apostola u Rugovskoj klisuri kod Peći koji je kasnije nazvana Crkva Vaznesenja Gospodnjeg.

Njegovo žitije i službu napisao je arhiepiskop Danilo II. Danilo II je u svojoj zadužbini, Bogorodičinoj crkvi u Peći, dao da se naslika ciklus slika iz Arsenijevog života.

Povukao se sa trona 1263. usled teške bolesti (paralize). Bolovao je i umro u Crnči 28. oktobra 1266. godine i sahranjen u Hramu Svetih apostola u Peći. Njegove mošti nošene su i čuvane po raznim manastirima, a od 1920. godine nalaze se u manastiru Ždrebaonik kod Danilovgrada.

Srpska pravoslavna crkva ga proslavlja kao svetitelja 28. oktobra po crkvenom tj. 10. novembra po građanskom kalendaru.​

​

​

​

​

​

Sveti Sava II​

​

Svetovno ime Predislav, treći srpski arhiepiskop od 1263 - 1271. godine posle svetog Save, četvrti sin kralja Stefana Prvovenčanog. Prvo je bio episkop u Zahumlju sa sedištem u Stonu. Prihvatanjem monaškog čina nastavio je tradiciju svoje dinastije da članovi vladarske porodice pored svetovne drže i crkvenu vlast.​

​

​

​

​

Danilo I​

​

Danilo I (XIII vek), bio je četvrti arhiepiskop srpski 1271—1272.

Posle smrti arhiepiskopa Save II 8. februara 1271. pristupilo se izboru novog arhiepiskopa. Izabran je Danilo I. Međutim on se na tronu zadržao samo oko godinu dana i potom je smenjen.

Arhiepiskop Danilo II zapisao je o svom prethodniku Danilu I: „preuze svetiteljski presto Danilo arhiepiskop, koji je radi nekog dela, kao što i napred ukazasmo, bio smenjen takva prestola“. Nije poznato kakav je pretsup bio u pitanju i zašto je smenjen.

Za njegovog naslednika 1272. izabran je Joanikije I.​

​

​

​

​

Sveti Joanikije I​

​

Joanikije I (?—1279), bio je peti arhiepiskop srpski u periodu 1272—1276.
Došao je na čelo srpske arhiepiskopije 1272. posle Danila I, sa pozicije igumana manastira Studenice.

Bio je učenik arhiepiskopa Save II iz vremena dok je Sava još bio episkop. Zajedno su bili u Svetoj zemlji i na Svetoj gori odakle su se zatim vratili u Srbiju. Posle toga Joanikije se ponovo vratio na Svetu goru u Hilandar, gde je oko 1255/56. bio ekonom da bi oko 1257. postao iguman Hilandara. Taj položaj je napustio pre 1262/63. jer se tada kao iguman Hilandara spominje Jevstatije.

Kada se ponovo vratio u Srbiju postao je iguman manastira Studenice. To je jedini poznati primer u staroj srpskoj državi da je jedna osoba bila iguman ova dva manastira.

Nakon smene Danila I zbog nekog prestupa 1272. se pristupilo pažljivom biranju sledećeg arhiepiskopa. O tome svedoči arhiepiskop Danilo II: „I pošto su mnogo tražili, ne nađoše nikoga drugoga dostojna takve vlasti, osim ovoga blaženoga Joanikija, koji je u to vreme bio iguman doma presvete Bogomatere, mesta zvanoga Studenica“.

U vreme njegove uprave srpskom crkvom, vizantijski car Mihailo VIII, koji je obnovio Vizantiju (1261), sa Latinima je sklopio uniju u Lionu 1274. Posle dve godine, 1276. kralj Uroš I (1243—1276) je bio zbačen sa prestola od sina Dragutina, kome nije po obećanju ustupio pola svoje države. Tada se i arhiepiskop Joanikije povlači sa arhiepiskopskog trona sa kraljem i prijateljem Urošem I, koji uskoro umire kao monah Simon; zatim je u Zahumlju 1279. umro i arhiepiskop Joanikije I. Njihova tela (mošti) prenela je kraljica Jelena Anžujska i sahranila u manastiru Sopoćanima, zadužbini svog muža kralja Uroša I.​

​

​

​

Sveti Jakov​

​

Sveti Jakov je bio arhiepiskop srpski od 1286 do 1292. godine. O njemu se ne zna mnogo. Zna se da je obnavljao i podizao crkve i da je, verovatno oko 1290. godine, premestio sedište srpske arhiepiskopije iz manastira Žiče u Peć. Veliku brigu je posvećivao manastiru Studenici, snabdeo je bogoslužbenim knjigama i crkvenim sasudima.

Srpska pravoslavna crkva slavi ga 3. februara po crkvenom, a 16. februara po gregorijanskom kalendaru.​

​

​

​

Sveti Jevstatije II​

​

Sveti Jevstatije II bio je arhiepiskop srpski na prelazu iz 13. u 14. vek (1292—1309). Za vreme dvaju njegovih prethodnika i njegove službe kao arhiepiskopa došlo je do naglog uspona i teritorijalnog širenja srednjevekovne srpske države. Njena se teritorija proširila na sledeća mesta i okolna područja: godine 1282. osvojeno je Skoplje, gde će se preneti prestonica, zatim oba Pologa, Ovče pole, Zletovo, Pijenac, Kičevo i Debar. Na severu je osvojeno Braničevo, Vidin (1290). Takođe osnovane su i nove eparhije, i to: Gračanička, Končanska, Limska, Mačvanska, Braničevska, Beogradska i Skopska.

Srpska pravoslavna crkva slavi ga 16. avgusta po crkvenom, a 29. avgusta po gregorijanskom kalendaru.​

​

​

​

Sveti Sava III​

​

Sveti Sava III (? — 26. jula 1316) je bio srpski arhiepiskop s početka 14. veka. Nasledio je arhiepiskopa Jevstatija II posle njegove smrti 1309. godine, a na arhiepiskopskom tronu je ostao do svoje smrti 1316. godine.

Bogoslovsko obrazovanje dobio je u manastiru Hilandaru, te je kao iguman manastira postao episkop prizrenski. Za vrijeme episkopske službe nadgledao je radove na izgradnji crkve Bogorodice Ljeviške u Prizrenu, a 1309. postaje arhiepiskop.

Njegova je ličnost važna za razvoj arhitekture u srednjevekovnoj Srbiji. Pre podizanja manastira Banjske, čije dovršenje Sava nije doživeo, Kralj Milutin se savetovao sa njim. Kada je svojom poveljem potvrdio darovnicu kralja Milutina manastiru Hilandaru nazvao se arhiepiskopom svih srpskih i pomorskih zemalja. Takođe, dok je bio na čelu Srpske pravoslavne crkve obnovljena je i cekva Svetog Đorđa u Starom nagoričanu. Po svedočanstvu arhiepiskopa srpskog Nikodima, njegovog naslednika, ispunjavajući amanet Svetog Save, redovno je davao pomoć manastiru Hilandaru.

Srpska pravoslavna crkva slavi ga 26. jula po crkvenom, a 8. avgusta po gregorijanskom kalendaru.​

​

​

​

​

Sveti Nikodim I​

​

Sveti Nikodim I je bio arhiepiskop pećki. Po poreklu je Srbin.
Podvizavao se u Svetoj gori, i bio iguman Hilandara. Po smrti Save III izabran je za arhiepiskopa „vseja serbskija i pomorskija zemlji“ (1317). On je krunisao Stefana Dečanskog za kralja 1322. godine. Preveo je Jerusalimski tipik Sv. Save Osvećenog na srpski jezik. U predgovoru ove knjige on kaže: „Svemogući Bog, koji zna nemoć našu, daće nam moć duhovnu, no ako mi prvo trud pokažemo“. Voleo je podvižnički život, i trudio se na iskorenjivanju bogumilske jeresi i utvrđivanju vere pravoslavne. Preminuo je 1325. godine. Mošti mu počivaju u manastiru u Peći.

Srpska pravoslavna crkva slavi ga 11. maja po crkvenom, a 24. maja po gregorijanskom kalendaru.​

​

​

​

​

Sveti Danilo II​

​

Sveti Danilo II (oko 1270. - 19. decembar 1337.) je bio pravoslavni 11. arhiepiskop srpski, u periodu 1324—1337. godine i književnik.

Njegovo svetovno ime pre monašenja nije zabeleženo, bio je poreklom iz vlastelinske porodice. Bio je u dvorskoj službi kod kralja Milutina odakle je pobegao u Končulski manastir kod Ibra, gde ga je iguman Nikola zamonašio i dao novo ime Danilo. Kao jeromonah bio je godinu i po dana kod arhiepiskopa Jevstatija II. Posle toga je na saboru održanom u Srbiji izabran za igumana Hilandara. U vreme 1307-1309 Hilandar i Sveta gora su trpeli napade katalonskih razbojničkih četa, tada je iguman Hilandara bio Danilo, u tim okolnostima više ratnik, diplomata i upravnik nego monah.

Polovinom 1311. godine izabran je za episkopa banjskog i dolazi u Srbiju gde kao episkop nadgleda završetak radova na manastiru Banjska, zadužbini kralja Milutina. Po završetku gradnje, početkom 1315. godine, povlači se u Hilandar. Iduće, 1316. godine, dolazi u Srbiju na poziv kralja Milutina, čija je želja bila da Danilo postane novi srpski arhiepiskop posle smrti Save III 16. jula 1316. godine. Izborni sabor se sastajao tri puta i tek je 1317. za arhiepiskopa izabran iguman hilandarski Nikodim, Danilov učenik.

Danilo je tada izabran za episkopa humskog sa sedištem u Bijelom Polju, u Sabornoj crkvi svetih apostola. Bio je prisutan kada je umro kralj Milutin 29. oktobra 1321. godine i bio na njegovoj sahrani u manastiru Banjska. Pre toga je 8. februara 1314. kao episkop banjski bio prisutan kada je umrla njegova majka kraljica Jelena, koja je sahranjena u manastiru Gradac.

Polovinom 1322. godine se ponovo povukao u Hilandar i humsku eparhiju ustupio episkopu Stefanu Pekpalu. Posle smrti arhiepiskopa Nikodima, Danilo je 14. septembra 1324. godine izabran za jedanaestog arhiepiskopa srpskog. Stolovao je u Magliču.

Kao arhiepiskop posvetio se izgradnji novih crkava i obnavljanju starih. Pod njegovim nadzorom zidani su manastir Dečani i manastir Banja. U dinastičkim sukobima nastupao je kao pomiritelj, izmirio je kralja Dragutina i kralja Milutina, zatim Milutina i Stefana Dečanskog. U monaškom životu bio je strogi podvižnik, imao je „dar suza“.

Napisao je delo „Životi kraljeva i arhiepiskopa srpskih“ (izd. Đuro Daničić Beograd i Zagreb 1866.) u kojem je kao savremenik i istoričar predstavio njihove biografije i žitija. Pisao je i poeziju. Preminuo je noću između 19. i 20. decembra 1337. godine.

Srpska pravoslavna crkva ga je proglasila za svetitelja i njegov dan slavi 20. decembra po crkvenom, to je 2. januara po gregorijanskom kalendaru. Odbor Srpske akademije nauka i umetnosti ga je krajem 20. veka uvrstio u 100 najznamenitijih Srba.
​

​

​

​

PATRIJARSI​

​

Sveti Joanikije II 1338-1346; +1354.​

Sveti Sava IV 1354-1375.​

Sveti Jefrem 1375-1379. i 1389-1392; +1399.​

Sveti Spiridon 1370-1389.​

Danilo III 1392-1398.​

Sava V 1398-1406.​

Danilo IV 1406.​

Kirilo 1407-1419.​

Nikon 1420-1435.​

Teofan 1446.​

Nikodim II 1446-1453.​

Arsenije II 1455-1463.​

​

​

Sveti Sava IV​

​

Sveti Sava ? - 1375. drugi srpski patrijarh 1354-1375.godine. Bio je iguman u Hilandaru pre nego što je na državnom saboru u Serezu izabran za patrijarha. Odigrao je značajnu ulogu u širenju srpske i grčke carigradske crkve.​

​

​

​

 

[Boki]

​

​

Sa propašću Srbije 1459. godine prestao je i rad Pećke patrijaršije. Obnovljena je 1557. godine.​

​

​

PEĆKI PATRIJARSI​

​

1463-1557. Pred turskim osvajanjima Patrijaršija je prenesena u manastir Žiču.​

​

Makarije Sokolović 1557-1571; +1574.​

Antonije Sokolović 1571-1575​

Gerasim Sokolović 1575-1586.​

Savatije Sokolović 1587.​

Nikanor ?​

Jerotej 1589-1591.​

Filip 1591-1592.​

Jovan 1592-1614.​

Pajsije I Janjevac 1614-1648.​

Sveti Gavrilo Rajić 1648-1655; +1659.​

Maksim Skopljanac 1655-1674; +1680.​

Arsenije III Crnojević 1674-1690; +1706​

Kalinik I 1691-1710.​

Atanasije I 1711-1712.​

Mojsije Rajović 1712-1726.​

Arsenije IV Jovanović Šakabenta 1725-1737.​

Joanikije III Karadža-Grk 1739-1746.​

Atanasije II Gavrilović 1747-1752.​

Gavrilo II Sarajevac 1752.​

Gavrilo III 1752.​

Vikentije Stefanović -​

Pajsije II Grk -​

Gavrilo IV Grk -​

Kirilo II 1758-1763.​

Vasilije Jovanović-Brkić 1763-1765; +1772.​

Kalinik II Grk 1765-1766.​

​

1766. Pećka patrijaršija je ponovo ukinuta 1766. i potčinjena Carigradskoj.​

​

​

​

​

​

Makarije​

​

Patrijarh srpski Makarije je bio prvi patrijarh Srpske pravoslavne crkve kada je ona obnovljena kao Pećka patrijarhija 1557. godine. S trona se povukao 1571., a umro 1574. godine.​

​

Njegov brat ili bliži srodnik bio je turski veliki vezir Mehmed-paša Sokolović koji je zaslužan za obnavljanje Pećke patrijarhije. Prije toga, ovaj prostor je bio pod upravom Ohridske arhiepiskopije. Međutim nisu svi prihvatili ovakvo stanje, pogotovo metropolit smederevski Pavle koji je težio samostalnom upravljanju srpskom crkvom. Obnavljanje Pećke patrijarhije 1557. imalo je za cilj riješiti stanje raskola i stabilizirati unutrašnje stanje Otomanskog carstva.​

​

Prostor patrijaršije obuhvaćao je pored zemalja cara Dušana i Uroša Nemanjića, još i područja Bačke, Banata, Baranje, Srijema, Slavonije, Bosanske krajine, Bosne, Like, Krbave i Dalmacije, i imao je više od četrdeset episkopija, među njima i novoosnovane: Trebinjsku i Požešku. Pećka patrijaršija funkcionirala je do 1766. kada je ponovo ukinuta i taj prostor potčinjen Carigradskoj patrijarhiji.​

​

Patrijarh Makarije je od sultana dobio sve povlastice koje je imao carigradski patrijarh: upravljanje crkvenom imovinom, naplaćivanje crkvenih dažbina, naslijeđivanje imovine onih koji su umrli bez nasljednika, potvrđivanje pravila svih esnafskih organizacija, suđenje u bračnim sporovima i predmetima kaznene prirode.​

​

Za vrijeme patrijarha Makarija obnovljeni su manastiri Banja kod Priboja, Gračanica, Studenica, Pećka patrijarhija, Budisavci na Kosovu. U manastirima je oživjela ikonopisačka, zlatarska i prepisivačka djetalnost. Umjetnosti, književnost i cjelokupna srpska kultura doživljavaju tada svojevrsnu renesansu.​

​

Zbog bolesti povukao se s trona 1571. godine predajući ga svom sinovcu Antoniju Sokoloviću. Umro je 1574. godine. Srpska pravoslavna crkva ga svetkuje na dan 30. kolovoza po julijanskom, tj. 12. rujna po gregorijanskom kalendaru.​

​

Odbor akademika Srpske akademije znanosti i umjetnosti ga je 1993. godine uvrstilo na popis sto najznačajnijih Srba.​

​

​

​

​

Pajsije I Janjevac​

​

Pajsije I Janjevac, rođen 1542. godine u selu Janjevo na Kosovu, Osmansko carstvo, umro 2. novembra 1647. ili 3. oktobra 1649. godine, je bio patrijarh Pećke patrijaršije u periodu 1614-1647. godine, posle patrijarha Jovana.​

​

Otac mu je bio sveštenik Dimitrije. Školovao se u rodnom mestu i u manastiru Gračanici. Bio je učenik patrijarha Jovana.​

​

Postavljen je za gračaničkog mitropolita 1612. godine.Patrijarh Jovan je pozvan u Carigrad 1614. godine gde je trebalo da odgovara za optužbe da je sarađivao sa papom i italijanskim vladarima. Moguće je da je upravo patrijarh Jovan odredio Pajsija za svog egzarha u svom odsustvu. Pod pretpostavkom da se Jovan neće vratiti, episkopi su izabrali Pajsija za patrijarha na saboru u Gračanici 4. oktobra 1614. godine. Nekoliko dana kasnije, u Carigradu je obešen pećki patrijarh Jovan, zbog saradnje sa papom. Pajsije je takođe sarađivao sa Rimom, ali je u mnogo većoj meri sarađivao sa Moskovskim patrijarhom. Pećka patrijaršija je u ovo vreme izgradila odlične odnose sa Moskovskom patrijaršijom. Pokušao je i da obnovi narušene odnose sa Portom. Dosta je radio i na suzbijanju pretenzija Ohridske arhiepiskopije na teritorije koje su bile pod jurisdikcijom pećkog patrijarha. Pajsije je dosta putovao. Posetio je Moskvu 1622. godine, Carigrad 1641. godine, a bio je i na hodočašću u Jerusalimu 1646. godine. Uspeo je da poseti gotovo sve krajeve naseljene srpskim narodom.​

​

Ulagao je velike napore u obnovu verskih objekata. Dok je on bio patrijarh popravljena je Crkva svetog Dimitrija, krovovi pokriveni olovom i delimično obnovljene freske. Nije obnavljao samo hramove već i živopise u njima. Bavio se prikukpljanjem, pronalaženjem, prepisivanjem i povezivanjem knjiga.​

​

U nekim zapisima se kao datum njegove smrti pominje 2. novembar 1647 a kao mesto smrti Peć na Kosovu i Metohiji. A u nekim drugim 3. oktobar 1649. godine.​

​

Žitije cara Uroša​

Služba za poslednjeg Nemanjića​

Služba prepodobnom Simeonu​

Prološko žitije Simeonovo​

​

​

​

​

​

​

Arsenije III Čarnojević​

​

Arsenije III Čarnojević, oko 1633, Bajice, Cetinje, Crna Gora — 27. oktobar 1706, Beč, pećki patrijarh 1674—1690, arhiepiskop i patrijarh austrijskih Srba 1690—1706.​

​

Ovaj crkveni poglavar bio je izuzeto politički angažovan. Nije bio sklon makarijevskoj politici i saradnji sa Carigradom, čak je pretio i izopštenjem iz Crkve svakom onom koji bi bio u vezama sa Turcima.​

Pod patrijarhom Arsenijem III Čarnojevićem srpski narod je doživeo jedno od najvećih stradanja u svojoj istoriji, koje je kulminiralo Velikom seobom Srba.​

​

Arsenije je rođen na Cetinju ("od Cetinja roždenijem", kako je govorio). Poreklom je bio od crnogorske vladarske porodice Crnojevića.​

Kao patrijarh putovao je 1683 u Jerusalim.​

​

Za vreme austrijsko-turskog rata 1683 do 1699 prodrla je austrijska vojska u južne srpske krajeve. Patriarh Arsenije je došao u vezu sa austriskim vlastima za vreme svog bavljenja u Beogradu. On je izvesno vreme (bar od maja do avgusta) 1689. proveo u severnoj Srbiji, koja se tada nalazila pod njihovom vlašću. Po povratku u Peć postao je podozriv Turcima, pa je u oktobru 1689. godine, neposredno pred dolazak Austrijanaca, morao ispred turskog ogorčenja iz Peći da beži u Nikšić, te odatle na Cetinje.​

​

Austrijski komandant Silvio Pikolomini (Piccolomini), osvojivši Prištinu, Skoplje, Prizren i Peć, ga je krajem oktobra pozvao da se vrati u Peć i da se sa svojim sunarodnicima angažuje za borbu protiv Turaka. Crnojević na Pikolominijev poziv dođe u Peć, a potom u Prizren, gde se sastadođe. Pristajanje Crnojevića uz Austrijance pojačalo je pobunu Srba, koji su i dotle pomagali austrijsku vojnu akciju. Broj Srba i Albanaca u austriskoj vojsci cenjen je na 20.000; pred Prizrenom je dočekalo Austrijance oko 6.000 Srba i Albanaca.​

​

Francuzi su, zabrinuti njenim uspesima, Austriji objavili rat, te ona svoje najbolje trupe povlači na zapadnu granicu. Iste godine, posle Pikolominijeve smrti (9/11 1689, od kuge), Turci su ubrzo povratili snagu i krenuli u kontraofanzivu protiv Austrijanaca. Početkom 1690. austrijska vojska se povuče na levu obalu Dunava i Save.​

​

Plašeći se osvete Turaka, mnogi Srbi, predvođeni Crnojevićem, koji su u ovom ratu vojno pomagali Austrijance, krenuli su za austrijskom vojskom 1690. godine u Veliku seobu ka Ugarskoj. Ispred desetine hiljada porodica predvođenih patrijarhom Arsenijem Čarnojevićem išli su ravanički kaluđeri noseći ćivot sa moštima kneza Lazara. Od tog vremena broj srpskog stanovništva na Kosovu drastično se smanjio.Vuk Karadžić u svojim zapisima navodi da je Arsenije preveo 37,000 familija.​

​

​

A 1690 godine Arsenije III. Čarnojević, patrijar Srpski, na pozivanje cesara Leopolda I. pobuni narod Srpski protiv Turaka, i u jedan put prevede u Madžarsku 37,000 familija, i naseli Srbe čak do više Budima.​

​

​

U Ugarskoj je car Leopold priznao Crnojevića za starešinu svih pravoslavnih Srba, koji su se nalazili u njegovoj državi. Car je 10. (20.) avgusta 1691. objavio ukaz po kojem sva imanja onih Srba koji budu umrli bez naslednika imaju pripasti crkvi i arhiepiskopu, a patriarhu (odnosno arhiepiskopu) je priznato pravo jurisdikcije i u svetovnim stvarima. Punih 11 godina nije Crnojević imao u Ugarskoj stalno sedište, nego je stanovao u Sentandreji, Kovinu, Sirigu, Hopovu, Sečuju, Futogu i Pakracu, uređujući srpsku crkvu. 8/10 1701 naložio mu je car da mora stanovati u Sentandreji.​

​

Crnojević je sproveo reorganizaciju pravoslavne crkve u Ugarskoj, Hrvatskoj i Slavoniji, koja je kao sastavni dio pećke patrijaršije bila organizovana u tim krajevima i za vreme Turaka, osnivao je nove episkopije, postavljao je episkope i sređivao u srpskoj crkvi haotičko stanje, ratom prouzrokovano, dolazeći često u sukob s katoličkim klerom, koji je ometao njegov rad i propagirao uniju. U vreme Rakocijeva ustanka (1703— 1711) Crnojević je sa Srbima ustrajao uz cara i poslao je u Beč proglas, od 9/8 1704, kojim je Rakoci pozvao Srbe, da mu se pridruže. Vernost i usluge Crnojevića i njegovih Srba nagradio je car, poklanjajući patrijarhu spahiluke Sirač i Dalj (u zamenu za Sečuj) i dajući Srbima nove patente i privilegije, koji su većim delom ostali na papiru. Crnojević je umro u Beču, odakle je prenesen u Srem i sahranjen u manastiru Krušedol.​

​

​

Kalinik I Skopljanac​

​

Kalinik I Skopljanac je bio pećki patrijarh (1691. - 1710.).​

Preuzeo je upravu nad Pećkom patrijaršijom pod turskom vlašću u najteže dane, posle velike seobe Srba pod patrijarhom Arsenijem III. Kalinik je velikim požrtvovanim radom uspeo da očuva samostalnost Pećke patrijaršije i olakša sudbinu Srbima, preostalim na starim ognjištima.​

​

Tokom velikog večkog rata, Turci su pokušali da zaustave srpski pokret seobe i da ih koliko-toliko umire. Da bi umanjio uticaj odbeglog patriarha Arsenija na Srbe Veliki vezir Mustafa Ćuprilić je u proleće 1691. postavio patriarha Kalinika, ranijeg sveštenika u Skoplju, koga neki zovu Grkom. Ćuprilić je objavio opštu amnestiju za sve koji se u roku od šest meseci vrate kućama. Kalinik se trudio da umiri narod i povrati razbegle episkope i sveštenstvo na njihove dužnosti. Da mu pojačaju ugled i prihode, koji su išli i njima na korist, i da dadu oduške nezadovoljstvu prema austriskim i mletačkim suvernicima, Turci su sad ponovo naređivali da katolički puk mora plaćati izvesne namete pećkoj patriaršiji, odnosno njezinom episkopatu.​

​

​

​

Arsenije IV Jovanović Šakabenta​

​

Arsenije IV Jovanović Šakabenta (1698, Peć – 18. januar 1748, Sremski Karlovci) je bio 28. pećki patrijarh (1725-1737), te karlovački mitropolit austrijskih Srba.​

​

Arsenije nije bio sklon makarijevskoj politici i saradnji sa Carigradom, već je ratovao sa Austrijom protiv Otomanske države. Usled toga, pod patrijarhom Arsenijem IV srpski narod je doživeo jedno od najvećih stradanja u svojoj istoriji, što je kulminiralo drugom Velikom seobom Srba.​

Arsenije je rodom iz Banjana iz sela Šake kod Renovca po čemu su i dobili prezime Šakabente.​

Zamonašio se kao mladić i vrlo rano postao raški mitropolit. Patrijarh Mojsije ga je za života odredio za svog naslednika, pa je Arsenije postao patrijarh 1725. godine.​

​

Arsenija IV je, poput Arsenija III Čarnojevića, aktivno radio na oslobođenju Srbije od Turaka uz pomoć Austrijanaca, odnosno na priključenju južnih srpskih oblasti Austrijskoj pokrajini Kraljevini Srbiji. On se pridružio austrijskoj vojsci kada je 1737. godine izbio novi austro-turski rat. Sa njim su se mnogi Srbi i arbanaški Klimenti stavili na stranu Austrije. Ali, kao i u slučaju njegovog prethodnika, Austrija ubrzo doživljava poraz i Arsenije IV predvodi drugu veliku seobu Srba na sever, u Ugarsku. Vuk Karadžić u svojim zapisima beleži da mnogo više onih koji su krenuli pobijeno (oko 80,000 ljudi), no što je stiglo do Austrije.​

​

​

Godine 1737 patrijar Arsenije IV Joanović na pozivanje cesara Karla VI. podigne opet narod Srpski da bježi u Madžarsku, no Turci opazivši zarana, više naroda pobiju i porobe, nego što s njim prebjegne na ovu stranu (sam je patrijarh kazivao, da je u Karlovcima snio uoči božića, kako je Bog od njega iskao odgovor za 80,000 duša, koje su njega radi izginule!).​

​

Nakon smrti karlovačkog mitropolita Vikentija, patrijarh Arsenije IV postao je i administrator Karlovačke mitropolije. Carica Marija Terezija potvrdila je 1741. godine mitropolitsko dostojanstvo Arseniju IV i postavila ga za duhovnog poglavara nad celim srpskim sveštenstvom i narodom.​

Arsenije IV je, na mestu stare i skromne mitropolijske rezidencije u sremskim Karlovcima podigao novi dvor (kasnije je izgoreo u požaru) i seminar i kapelu svetog Trifuna koja je postojala sve do podizanja karlovačke Saborne crkve.​

​

Za vreme upravljanja Karlovačkom mitropolijom patrijarh Arsenije IV nije imao nikakve veze sa svojim naslednikom na tronu Pećke patrijaršije, patrijarhom Joanikijem III, kojeg je postavila Carigradska patrijaršija. Tada su ukinute u Karlovačkoj mitropoliji i pećke kutije za skupljanje priloga u korist Pećke patrijaršije, sa kojom su prekinute i duhovne veze.​

​

Patrijarh Arsenije IV umro je januara 1748. godine u Karlovcima. Sahranjen je u manastiru Krušedol.​

​

​

​

​

 

[Boki]

​

​

​

MITROPOLITI I PATRIJARSI U AUSTRIJI I UGARSKOJ​

​

Značajno je pomenuti da je Srpska pravoslavna crkva jedno vjeme imala sedište u Sremskim Karlovcima kao mitropolija, a zatim i kao patrijaršija, sve do 1920.​

​

Arsenije III Crnojević 1690-1706​

Isaija Ðaković maj - jul 1708​

Sofronije Podgoričanin 1710-1711​

Vikentije Popović 1713-1725​

Mojsije Petrović 1725-1730​

Vićentije Jovanović 1731-1737​

Arsenije IV Jovanović Šakabenta 1737-1748​

Isaija Antonović 1748-1749​

Pavle Nenadović 1749-1768​

Jovan Ðorđević 1769-1773​

Vićentije Jovanović Vidak 1774-1780​

Mojsije Putnik 1781-1790​

Stefan Stratimirović 1790-1836​

Stefan Stanković 1837-1841​

Josif Rajačić 1842-1861, od 1848. patrijarh​

Samuilo Maširević 1864-1870​

Prokopije Ivačković 1874-1879​

German Anđelić 1881-1888​

Georgije Branković 1890-1907​

Lukijan Bogdanović 1908-1913​

​

Mitropoliti Srbije do 1920.​

​

mitropolit Melentije Pavlović 18??-1833​

mitropolit Petar Jovanović 1833-1859​

mitropolit Mihailo Jovanović 1859-1881, 1889-1898​

mitropolit Teodosije 1881-1889​

mitropolit Inokentije 1898-1905​

mitropolit Dimitrije Pavlović 1905-1920, kasnije patrijarh srpski 1920-1930​

​

​

Isaija Đaković​

​

​

Isaija Đaković (Grabovac kod Slankamena, 17. vek – Beč, 20. 7. 1708. je bio mitropolit krušedolski (karlovački) 1708. godine.​

​

Rođen je u selu Grabovcu kod Slankamena. U istom selu je prvo bio sveštenik, a zatim kada je ostao udovac, zamonašio se u manastiru Krušedolu. Postao je episkop jenopoljski i aradski u vremenu pre Velike seobe Srba 1690. godine.​

​

Tokom Velike seome Srba patrijarh Arsenije III sazvao je 18. juna 1690. godine u Beogradu narodni zbor. Na tom zboru učestvovao je i episkop Isaija čije je mnoge pozitivne osobine, poznavanje jezika, kao i poznavanje političkih prilika u Habzburškoj monarhiji, uočio patrijarh Arsenije. U svom radu u novim okolnostima patrijarh se mogao osloniti na iskustvo i sposobnosti episkopa Isaije. Tokom ovog zbora u Beogradu formulisani su zahtevi srpskog naroda koji je imao nameru da u većem broju pređe u Ugarsku.​

​

Episkop Isaija je tada otišao u Beč i sastao se sa grofom Đorđem Brankovićem koji je bio uhapšen. Zajedno su uobličili zahteve sa Beogradskog zbora i 21. avgusta 1690. godine episkop Isaija je dobio od cara Leopolda I privilegiju kojom su garantovana tražena prava. Insistiranjem episkopa Isaije tekst već spremljene privilegije je dopunjen rečenicom koja kaže da se vlast srpskog patrijarha proširuje i priznaje i nad pravoslavnim narodom u Hrvatskoj i Ugarskoj.​

​

Da bi stali na put intenzivnom zalaganju rimokatolika na unijaćenju Srba u Sremu i Slavoniji, patrijarh Arsenije III je krenuo u obilazak svojih vernika, za to je dobio u Beču 5. marta 1692. godine putni list za sebe i episkopa Isaiju. Tada je episkop Isaija obišao Srbiju, Hercegovinu i Dalmaciju.​

​

Ubrzo posle Velike seobe car Leopold I je darovao manastir Grgeteg sa svim njegovim posedima na doživotno uživanje episkopu Isaiji. Kasnije, kada je postao mitropolit, Isaija je Grgeteg proglasio mitropolitskim dobrom.​

​

Patrijarh Arsenije III je iznenada umro u Beču 27. oktobra 1706. godine pa se postavilo pitanje njegovog naslednika. Episkop Isaija je radio na tome da se što pre popuni mesto duhovnog poglavara. U pogledu odnosa sa Pećkom patrijaršijom, zastupao je stav, suprotno od ostalih arhijereja, da se izabere novi patrijarh i organizuje posebna patrijaršija. Drugi su, na čelu sa fruškogorskim episkopom Stefanom Metohijcem, zastupali stav da srpska crkva u ovim krajevima organizuje kao autonomna mitropolija u sastavu Pećke patrijaršije.​

​

U Beču je, 3. marta 1707. godine, održana zajednička konferencija predstavnika Dvorskog ratnog saveta i Dvorske ugarske komore i tom prilokom je doneta odluka koja je bila protiv obe srpske teze. Konferencija je donela odluku da se prilikom izbora novog crkvenog poglavara austrougarskih Srba ima nastojati da se on proglasi potpuno nezavisnim od svih patrijaraha pod Turcima, ali da ni sam ne može nositi titulu patrijarha.​

​

Na srpskom saboru održanom 6. januara 1708. godine u manastiru Krušedolu, pobedila je teza mitropolita Stefana Metohijca da se ne smeju prekidati veze sa Pećkom patrijaršijom. Tada je osnovana nova Krušedolska mitropolija i za njenog prvog mitropolita jednoglasno je izabran Isaija Đaković, koji je znao strane jezike i dvadeset godina vodio sve crkvene poslove u odnosu sa valstima. Prilikom ustoličenja novi mitropolit je pred celim crkveno-narodnim saborom položio zakletvu vernosti Pravoslavnoj crkvi uopšte, caru i pećkom patrijarhu. Novom mitropolitu je za arhidijecezu određen Srem i Osečko polje. Za vreme svoje kratkotrajne uprave mitropolit Isaija se nastanio u Sremskim Karlovcima, gde je 15. maja 1708. godine održao prvo redovno zasedanje Svetog arhijerejskog sinoda novoosnovane Krušedolske mitropolije.​

​

Novi mitropolit krušedolski, znajući potrebe svoga naroda i crkve sa jedne, i težnje političkih i rimokatoličkih krugova sa druge strane, podneo je caru Josifu I zahtev u jedanaest tačaka. Tražio je da svi tadašnji i budući episkopi u Monarhiji zavise od mitropolita dok se ne osvoji Peć, sedište srpskog patrijarha. Tražio je da Krušedolska mitropolija zadrži u potpunosti svoja dobra, da narod sam sebi bira mitropolite i postavlja mitropolitske administratore, da srpsko sveštenstvo slobodno vrši svoje dužnosti, a episkopi da slobodno i neometano obilaze svoje eparhije i sakupljaju svoje prihode koji su im privilegijama odobreni, da je pravoslavna vera slobodna i ravnopravna s katoličkom i da se srpski narod ne prisiljava da praznuje katoličke praznike. Osim toga, mitropolit je tražio da pravoslavne episkope posvećuje samo srpski arhiepiskop i da onaj pravoslavni mitropolit ili episkop koji pređe na uniju bude lišen čina, a da narod na njegovo mesto može postaviti novog mitropolita ili episkopa.​

​

Prilikom posete Beču radi crkveno-narodnih poslova, mitropolit Isaija je iznenada umro 20. 7. 1708. godine. Sahranjen je u manastiru Krušedolu.​

​

​

​

​

Mojsije Putnik​

​

Mojisije Putnik (Novi Sad, 25. mart 1728 — Beč, 28. jun 1790) je bio mitropolit karlovački u periodu od 1781. do 1790. godine.​

Poznat je izdavanju Patenta o toleranciji (ravnopravnosti) pravoslavne i rimokatoličke vere. Car Josif II ukinuo je 700 pravoslavnih manastira sa 20.000 monaha.​

​

Godine 1786. mitropolit Mojsije učestvovao je u kanonizaciji Petra I Cetinjskog za sveca. U njegovo vreme vođen rat Tursko-austrijski rat (1787—1792), umro je car Josif II, a nasledio ga je Leopold II.​

​

Umro je 1790. godine. Sahranjen je u Sent Andreji u Uspenjskoj crkvi.​

​

​

​

Melentije Pavlović​

​

Melentije Pavlović (1776—1833) je bio beogradski arhiepiskop i mitropolit 1831—1833, i prvi Srbijanac koji je upravljao Beogradskom mitropolijom nakon sticanja autonomije od Vaseljenske patrijaršije.​

​

Sultanovim hatišerifom iz 1830. Srbi su dobili pravo slobode veroispovesti i da mogu birati mitropolita između sebe, umesto do tada Grka fanariota, kako što i knez Miloš u pismu kaže: "sinove našeg Otečestva možemo imati za episkope". Tako je 1831. Melentije postao prvi Srbin na tronu beogradskih mitropolita posle dugo vremena, jer do tada su od 1801. na tom položaju bili isključivo Grci (Leontije, Agatanel i Antim). Tada je u Srbiji bilo tri eparhije: beogradska, užička i šabačka, kojima je od 1833. pridodata i timočka. Carigradski patrijarh Konstantin I je svojim pismom od januara 1832. dao Beogradskoj mitropoliji autonomiju.​

​

Melentije je bio saradnik kneza Miloša Obrenovića. Prvi crkveni ustav beogradske mitropolije je dao 1833. godine. Prikupljao je stare srbulje, stare povelje i druge rukopise i pripremao ih za štampu. Rođen je u selu Crnuća kod Gornjeg Milanovca. Bio je iguman manastira Vraćevšnica, a uz manastir je napravio osnovnu školu, petu po redu u Srbiji. Razboleo se i preminuo u manastiru Vraćevšnici 11. juna 1833. godine, gde je i sahranjen.​

​

​

​

​

​

Petar Jovanović​

​

Petar Jovanović (svetovno: Pavle; Ilok, 18. februar 1800 — Sremski Karlovci, 22. septembar 1864) je bio mitropolit beogradski 1833—1859.​

​

Od 1819. do 1829. godine je bio profesor Karlovačke gimnazije, a od 1830. godine je bio sekretar najvišeg narodnog suda u Kragujevcu, pa sekretar kneževe kancelarije. Na insistiranje kneza Miloša Obrenovića zakaluđerio se i postao mitropolit. U taj čin hirotonisao ga je carigradski patrijarh Grigorije.​

​

Uredio je crkvu u Srbiji i njenu administraciju. Bio je prvi predsjednik školske komisije, radio je na organizovanju osnovne nastave u Srbiji i starao se o pisanju udžbenika. 1836. godine je osnovao bogosloviju u Beogradu, te godine donet je i crkveni ustav.​

​

Mitropolit Petar Jovanović je, zbog umešanosti u međudinastičke borbe u Srbiji, nakon povratka kneza Miloša na vlast 1858. kao protiv Obrenovićevac bio prinuđen da podnese ostavku 1859. godine. Posle toga je otišao u karlovačku mitropoliju i postao je episkop gornjokarlovački. Umro je 1864. godine.​

​

​

​

​

​

​

Josif Rajačić​

​

Josif Rajačić (Lučane kod Brinja, 20. jul 1785 — Sremski Karlovci, 13. decembar 1861) je bio arhimandrit gomirski, episkop šibenski i vršački, mitropolit karlovački i patrijarh srpski, zaslužan za stvaranje Srpske Vojvodine i uzvišenja Mitropolije na nivo Patrijaršije.​

​

Rođen je u Lučanima kod Brinja (Lika) od oca Luke, sveštenika - prote, i majke Vasilije rođ. Čudić. Njegovo svetovno ime je Ilija. U Brinju je pohađao nemačku školu, a zatim se školovao u Zagrebu, Sremskim Karlovcima i Segedinu gde je završio prvu i drugu godinu filozofije. Studije je nastavio u Beču gde je učio pravne nauke, latinski jezik i lepu umetnost. Studije nije završio jer je 1809. stupio u đački bataljon u odbranu Austrije od Napoleonove Francuske u ratu.​

​

Po završetku rata, Francuzi su vladali njegovim zavičajem, odbio je da se stavi u njihovu službu i odlučio je da služi svom narodu, pa se zbog prekinutih studija stavio na raspolaganje svom nadležnom episkopu gornjokarlovačkom Mojsiju Miokoviću koji ga je zamonašio 10. aprila 1810. godine u manastiru Gomirju. Sa pozicije arhimandrita gomirskog i administratora eparhija karlovačke i pakračke, postavljen je za episkopa dalmatinskog. U Sremskim Karlovcima ga je 24. juna 1829. posvetio mitropolit karlovački Stefan. Na mestu episkopa dalmatinskog ostao je do 1833. godine. Za to vreme otvorio je Klirikalnu školu (bogosloviju) u Šibeniku i posebno vodio borbu sa pokušajima unijaćenja pravoslavnih Srba u Dalmaciji. Nije podlegao pritisku da se lica koja su prešla na uniju brišu iz pravoslavnih matičnih knjiga, jer je smatrao da to nisu činili dobre volje nego po pritisku.​

​

Odlukom Dvorske kancelarije premešten je 5. jula 1833. za episkopa vršačkog. Dao je prilog od 3600 forinti gimnazijskom fondu u Vršcu. U Vršcu se susreo s opakom bolešću kolerom i otkrio da se njen bacil ne prenosi direktno u dodiru s obolelim nego okuženim jelom i pićem. Lično je sa sveštenstvom obilazio obolele, često i napuštene i krepio ih i hrabrio zdrave da peru ruke i vode računa o hrani i tako spasio mnoge od sigurne smrti. Četrdeset godina kasnije Robert Koh izdvojio je bacil kolere i utvrdio ono što je episkop Rajačić znao mnogo ranije. Posle smrti mitropolita Stefan Stankovića u avgustu 1842. biran je novi mitropolit karlovački na Narodno-crkvenom saboru. Josif Rajačić je dobio veliku većinu, ali dvojica episkopa nisu hteli da odustanu od svoje kandidature i da uvaže nacionalne i verske interese, njima je lični interes bio ispred opšteg, tako da odluka nije mogla biti jednoglasna. Carski komesar je saopštio ukoliko se sabor ne složi oko jednog kandidata da će car lično imenovati novog mitropolita. Prvi put u istoriji Karlovačke mitropolije austrijski car je tada imenovao mitropolita, upravo Josifa Rajačića 1842. Iako je želeo da postane mitropolit, Josif Rajačić je bio nezadovoljan ovakvim ishodom. Bolela ga je pohlepa i neshvaćanje od strane pojedinih episkopa koji su služili tuđem interesu. Upozoravao je da je to breme preteško i ne može ga svako poneti. Rajačić je molio da se nikad više ne ponovi takvo gloženje oko ove stolice ili patrijarhove, ali nije vredelo nesloga je bila češća pojava. Ovaj presedan ponovio se još jednom kada je car 1881. imenovao za patrijarha Germana Anđelića.​

​

Rajačić je sve svoje znanje i moć i svu svoju energiju trošio da pomogne da Vojvodina dođe pod upravu srpskog naroda. Prilike su se promenile i njegova politička tvorevina 1918. godine donela je odluku o prisajedinjenju Vojvodine i Srema matici Srbiji. Srpski narod ga pamti kao osnivača Vojvodine Srpske, srpske patrijaršije pod nazivom Srpska, koje ime nose od tada svi srpski patrijarsi. Uspeo je da se srpski narod u Monarhiji i Evropi naziva svojim imenom a ne Raci i Vlasi kako su Srbe tada nazivali, te da njegov crkva bude priznata a ne šizmatična, grkonesjedinjena i sl. nego Srpska pravoslavna crkva, osnovao je crkvu u Beču i Trstu i tako pravoslavlje predstavio Evropi i Zapadu. Uveo je jednoobraznu liturgiju u hramove, uniformisanost sveštenstva, dao uglazbiti srpska crkvena pojanja i svoj narod i crkvu predstaviti kao dostojne i uzvišene u Evropi. Osnovao je arhiv, pokrenuo osnivanje muzeja i univerziteta u Karlovcima, uveo protokol u svoj dvor, i dao napisati Prvi srpski kuvar. Osnovao je botaničku baštu, bolnicu, štampariju (Litografiju) i još mnogo toga. Izgradio je mnoge škole, crkve i stipendirao veliki broj đaka i studenata na tadašnjim evropskim učilištima. Bio je tajni savetnik bečkog Cara, ali i veliki prijatelj srpskog kneza i celog srpskog naroda. Josif Rajačić je pomagao prosvetni razvoj Srba u Austriji. U vreme dok je bio karlovački mitropolit otvoreno je mnogo novih srpskih škola, pomogao je da se gimnazije u Sremskim Karlovcima i Novom Sadu uzdignu u rang punih gimnazija. Takođe je otvorio patrijaršijsku biblioteku i štampariju u Sremskim Karlovcima. Pokušao je da 1854. u Sremskim Karlovcima otvori univerzitet, ali u tome nije uspeo.​

​

Umro je u Sremskim Karlovcima 1/13. decembra 1861. godine i sahranjen u Sabornoj crkvi.​

​

​

​

​

​

Lukijan Bogdanović​

​

Lukijan Bogdanović (Baja, 10. maj 1867 — Bad Gaštajn, 1. septembar 1913) je bio arhiepiskop karlovački, srpski patrijarh i dobrotvor.​

Lukijan (svetovno ime Lazar) Bogdanović je rođen 1867. godine u Baji u Ugarskoj. Njegov otac Aleksandar rođen je u Baranji u Pečvaru, a u Baju se preselio kao trgovac, gde je držao malu radnju. Mati Milica rođ. Letić bila je bliska rođaka patrijarha Georgija Brankovića. Lukijan Bogdanović se školovao u rodnoj Baji, Sremskim Karlovcima i u Jegri.​

​

Zamonašio se 1891. godine i uskoro postao arhimandrit manastira Vaznesenja Hristovog u Beočinu. Za episkopa Eparhije budimske postavljen je 1892. godine. Dana 10. novembra 1907. osvetio je kamen temeljac novog zdanja peštanskog Tekelijanuma.​

​

Izabran je za srpskog patrijarha 22. septembra 1908. sa 33 glasova za i 25 protiv, mada je većina saborska prvo za patrijarha izabrala vršačkog episkopa Gavrila Zmejanovića čiji izbor mađarski premijer Šandor Vekerle (mađ. Wekerle Sándor) nije prihvatio. Zatim je saborska većina za srpskog patrijarha izabrala episkopa bačkog Mitrofana Ševića. On se, međutim, pod pritiskom kraljevskog komesara povukao.​

​

Godine 1912. mađarska vlada Ištvana Tise je ukinula srpsku crkvenu autonomiju. Srpska štampa je zbog nastale situacije okrivila patrijarha Bogdanovića.​

Iste godine zbog hirotonisanja Georgija Zubkovića za novog episkopa budimskog izazvao je veliko nezadovoljstvo kod mađarskog premijera Ištvana Tise.​

​

Posle svih ovih nemilih događaja patrijarh Bogdanović je 1. septembra 1913. godine u austrijskom gradu Bad Gaštajnu pod nerazjašnjenim okolnostima nestao. Njegovo nago telo pronađeno je u reci Ahe. Odsečena glava patrijarha Bogdanovića nikada nije pronađena. Prema izveštajima tadašnje srpske štampe u Austrougarskoj, postoji sumnja da je poglavar Srpske pravoslavne crkve pao kao žrtva politike mađarskog premijera Ištvana Tise.​

​

Patrijarh Lukijan se isticao velikim godišnjim prilozima Srpskom privrednom društvu Privrednik i bio je jedan od osnivača Patronata Privrednikovih dobrotvora i njegov aktivan član.​

​

​

​

​

​

Pavle Nenadović​

​

Pavle Nenadović ,Budim, 14. januar 1703 — Sremski Karlovci, 15. avgust 1768. je bio treći episkop gornjokarlovački, a potom karlovački mitropolit.​

Pavle Nenadović je rođen u Budimu 1703. Godine 1726. rukopoložen je za đakona a posle dve godine za jeromonaha. Patrijarh Arsenije poverio mu je položaj svog generalnog ezgarha. Na Markovdan 1742. godine, izabran je za episkopa gornjokarlovačkog, ali je njegov izbor carica Marija Terezija potvrdila tek 1744. godine.​

​

Na tom mestu ostao je do 1748. godine, kada je premešten u Arad, jer je dotadašnji aradski episkop Isaija Antonović izabran za karlovačkog mitropolita. Međutim, nije stigao ni da ode u Arad na novu eparhiju, mitropolit karlovački Isaija je umro i na to mesto je izabran aradski episkop Pavle Nenadović.​

​

U periodu od 1749. do 1768. bio je karlovački mitropolit.​

​

​

 

[Boki]

​

​

Stefan Stratimirović​

​

Stefan Stratimirović ili Stevan Stratimirović (Kulpin, 27. decembar 1757 — Sremski Karlovci, 23. septembar 1836) je bio pravoslavni karlovački mitropolit od 1790. do 1836. godine.

Rođen je u Kulpinu od oca Jovana i majke Angeline. Stratimirovići su poreklom iz Hercegovine. 17. jula 1745. godine su dobili imanje u Kulpinu i plemstvo za vojničke zasluge od carice Marije Terezije. Stefan je završio je osnovnu školu u Kulpinu i Begeču, a gimnaziju u Novom Sadu, zatim filozofiju i pravo u Beču i Budimu. Bogosloviju je učio privatno u Sremskim Karlovcima kod arhimandrita Jovana Rajića jer srpskih bogoslovskih škola tada nije bilo. Zamonašio se 29. juna 1784. zamonašio, a ubrzo je 15. avgusta 1784. godine postao arhimandrit krušedolski. U to vreme je stanovao u dvoru kod mitropolita Mojsija i pomagao mu u vođenju crkveno-narodnih poslova.

Izabran je 15. maja 1786. za episkopa episkopa budimskog. Kandidati su bili osim njega još i arhimandriti rakovački Genadije Dimović i grgeteški Kirilo Živković. Hirotonisan je 15. juna 1786. i bio episkop budimski u periodu 1786-1790. Za mitropolita karlovačkog je izabran na Temišvarskom saboru, 29. oktobra 1790. godine sa 33 godine.

Kao karlovački mitropolit Stratimirović je naročitu pažnju posvetio podizanju prosvetnih ustanova. Uz pomoć trgovca Dimitrija Anastasijevića Sabova (1726 — 1803) osnovao je: 1791 — 1792. godine Karlovačku gimnaziju, 1794. Karlovačku bogosloviju, 1797. Blagodejanije (kasnije Stefaneum). Njegovom zaslugom osnovana je i gimnazija u Novom Sadu 1810. godine.
Mali dvorac u Kulpinu koji je pripadao porodici Stratimirović koja ga je izgradila i tu stanovala a kasnije je prodan porodici Dunđerski.
Uredio je i upotpunio mitropolijsku biblioteku, zaveo je red u crkvi i disciplinu među sveštenstvom. Godinama je bio vođa Srba u Austrijskoj carevini i vodio borbu protiv bečkih pokušaja unijaćenja Srba. Crkvenim životom Srba Stratimirović je uglavnom upravljao sam i to odlučno, energično i razumno.

Pod snažnim uticajem borbe i da bi očuvao pravoslavlje Stratimirović postaje sve više i više konzervativan i tako je bio protivnik reformi jezika Dositeja Obradovića i Vuka Stefanovića Karadžića. Pomogao je ustanike Prvog srpskog ustanka. Aktivno je učestvovao u gušenju Ticanove bune u Sremu 1807. godine.

Bio je ljubitelj nauke i književnosti kojom se i sam bavio. Za sobom je ostavio priličan broj radova, iako su za njegovog života bila štampana samo dva njegova rada. Ostavio je radove na latinskom, nemačkom i srpskom jeziku, među kojima ima istorijskih, književnih, crkvenih i drugih spisa. Od ovih radova su neki bili štampani posle njegove smrti.

Na čelu mitropolije karlovačke proveo je 46 godina, što je petina od 230 godina njenog ukupnog trajanja (1690 — 1920). Umro je naprasno u noći između 23. i 24. septembra 1836. godine u Sremskim Karlovcima. Sahranjen je u karlovačkoj Sabornoj crkvi pored mitropolita Pavla Nenadovića.​

​

​

​

​

​

Georgije Branković​

​

Georgije Branković (1830 — 1907), arhiepiskop karlovački, mitropolit i patrijarh srpski od 1890. do 1907. godine, prvi tajni savetnik austrougarskog cara Franca Jozefa I, vitez Velikog krsta Leopoldovog reda, nosilac carskog ordena Gvozdene krune Prvog stepena, srpskih ordena Belog orla i Sv. Save Prvog stepena i kneževskog crnogorskog Danilovog ordena Prvog stepena, član ugarskog Gornjeg doma i hrvatskog Zemaljskog sabora, nekadašnji upravitelj somborske Preparandije, počasni građanin Sombora i Karlovaca, jedan od najvećih dobrotvora koje je srpski narod imao.

Georgije (Đorđe) Branković rođen je 13. marta 1830. godine u bačkom selu Kulpinu. Otac Timotej je bio mesni paroh, a majka Jelisaveta, poreklom iz ugledne somborske familije Bikarov. Polazeći 1833. godine da Božju službu vrši u Senti, Timotej je poveo i svoju porodicu. Đorđe je tamo od 1836. do 1840. godine pohađao i završio osnovnu školu. Školovanje je nastavio u Starom Vrbasu, gde se od 1809. godine nalazila Privatna latinska škola, koja 24. juna 1822. prerasta u Senioratsku evangelističku nižu gimnaziju. Prva četiri razreda svršio je od 1841. do 1844. godine, a kao najbolji učenik dobio je na dar „Košutov zlatni dukat“. Peti i šesti razred okončao je u Baji, a 1847. i 1848. godine učio je i na tzv. filozofskoj školi u Nađkerešu. U revolucionarnoj 1848. godini Đorđe Branković napušta đačke skamije te postaje senćanski varoški podbeležnik. To traje do oktobra 1852. godine, kada je rešio da upiše bogoslovsku školu u Sremskim Karlovcima. Kao i pre, Branković se inteligencijom i marljivošću uvrstio u red najboljih učenika, završivši sa odličnim uspehom ovu školu u julu 1855. godine. Nedugo posle toga ga je zađakonio tadašnji episkop bački Platon Atanacković (1788-1867), inače prevodilac nekoliko knjiga Biblije, protivnik Vukovog pravopisa i potonji predsednik Matice srpske (od 1864. do 1867). Đorđe je tako postao đako na prvoj arhijerejskoj službi u obnovljenoj katedralnoj crkvi novosadskoj (6. decembra 1855). Samo nedelju dana kasnije, Georgije Branković je sa Jelenom Tešić iz Sente stupio pred oltar i primio Božju blagodat oličenu u jednoj od sedam svetih tajni - braku. Episkop Platon ga je primio u konzistorijalnu pisarnicu, a o Božiću 1856. i zapopio i dodelio već ostarelom i onemoćalom Timoteju za kapelana. Još kao veoma mlad sveštenik imao je veliku čast da ga episkop na Preobraženje (19. avgusta 1859) proizvede u čin somborskog paroha i protoprezvitera.​

​

​

​

​

Prokopije Ivačković​

​

Prokopije Ivačković (Deliblato, 8. avgust 1808 — Bela Crkva, 11. maj 1881) je bio mitropolit karlovački i patrijarh srpski od 1874. do 1879. godine.
Rođen je u Deliblatu 1808. godine. Njegovo svetovno ime je bilo Petar Ivačković. Otac mu se zvao Andrija i bio sveštenik u Deliblatu. Završio je osnovnu školu u rodnom mestu, nemačku školu u Kovinu i Vršcu, gimnaziju u Oravici i Novom Sadu. Studije filozofije je pohađao u Kežmarku i prava u Šarošpataku. Završio je bogoslovoju u Vršcu.

Zamonašio se na Petrovdan 1835. godine. Radio je kao učitelj u bogoslovskoj školi 1835-1844. Izabran je 1846. za arhimandrita Krušedola i na tom položaju ostao do 1853. kada je posvećen za episkopa aradskog. Na tom položaju je ostao do 1873. godine. Kada su se Rumuni odelili od karlovačke mitropolije 1864. godine, Prokopije je potpao pod nadležnost rumunskog mitropolita. Posle smrti mitropolita Andreja Šagune izabran je za arhiepiskopa sibinjskog i mitropolita romanskog 1873. godine.

Na Crkvenom saboru 1874. godine za patrijarha srpskog je izabran Arsenije Stojković, no tu odluku bečki dvor nije potvrdio. U ponovljenom izboru izabran je 31. jula 1874. Prokopije, koji je ustoličen na Preobraženje iste godine. Penzionisan je 11. decembra 1879. Jedno vreme je živeo na patrijaršijskom imanju u Dalju, a potom u Beloj Crkvi gde je i umro 11. maja 1881. Za vreme njegovog života, iako je mesto bilo upražnjeno nije biran novi patrijarh. Sahranjen je u Sabornoj crkvi u Sremskim Karlovcima.​

​

​

​

​

Jovan Đorđević - Georgijević​

​

Jovan Đorđević ili Georgijević, Sremski Karlovci — Sremski Karlovci, 23. maj 1773. je bio mitropolit karlovački i, stoga, jedan od važnijih arhijereja Srpske pravoslavne crkve.

Mitropolit Jovan rođen je u Sremskim Karlovcima nepoznate godine. Još kao dete dospeo je u manastir Dečane i bio đak, đakon i arhiđakon patrijarha Arsenija IV. Kao arhiđakon bio je u pratnji patrijarhovoj prilikom njegove posete mitropolitu đustendilskom Jefremu (Stankoviću), a takođe i prilikom posete ove dvojice crkvenih velikodostojnika lesnovskom manastiru. Prilikom patrijarhove posete manastiru na reci Tresci, pored mitropolita skopskog Kirila u pratnji se nalazio i arhiđakon Jovan. Sve ovo govori da je bio vrlo blizak patrijarhu Arseniju IV.

U vreme druge seobe Srba arhiđakon Jovan se pridružio patrijarhu Arseniju IV i našao mu se pri ruci u svom rodnom mestu. Iduće, 1738. godine, arhiđakon Jovan učestvovao je u gašenju ruskih škola u Karlovcima. Kada se upraznila Temišvarska eparhija, patrijarh Arsenije IV pokušao je da svoga arhiđakona Jovana imenuje za episkopa temišvarskog, ali u tome nije uspeo jer je na patrijarha vršen pritisak da se za episkopa postavi Simeon Hristijan.

Kada su hrvatski staleži podneli predlog na saboru u Požunu da se u Hrvatskoj i Slavoniji ukinu sve pravoslavne eparhije, a pravoslavni vernici potčine unijatskom episkopu, srpski narodni prvaci su 12. septembra 1742. izabrali narodne izaslanike među kojima su, pored ostalih, bili episkop Pavle (Nenadović) i arhiđakon Jovan (Đorđević). Njegov zadatak je bio da zatraže da se potvrde sve povlastice koje je srpski narod dobio i da se proglase u svima hrvatskim županijama. Na Bogojavljenje 1746. godine patrijarh Arsenije IV rukopoložio je arhiđakona Jovana u čin prezvitera i proizveo ga u čin arhimandrita. Budući da je bio vešt pregovarač, što se videlo prilikom njegovog boravka u Beču, gde je zastupao potrebe Srpske crkve, patrijarh Arsenije IV poslao ga je u manastir Dečane. Kao dečanski arhimandrit i patrijarhov egzarh novčano potpomogao je 1746. Žefarovićev bakrorez "Knez Lazar", a takođe i "Sremske svetitelje". Njegovim zauzimanjem patrijarh Arsenije IV izdao je bakrorez "Car Uroš".

Na Veliku Gospojinu 1746. godine patrijarh Arsenije IV, zajedno sa mitropolitom beogradskim Sofronijem i episkopom bačkim Visarionom (Pavlovićem) hirotonisao je u Sabornoj karlovačkoj crkvi arhimandrita Jovana za episkopa osečkopoljskog. Na ovom položaju je ostao tri godine, ali se uglavnom zadržavao u Sremu.

Kada se upraznila Eparhija karansebeško-vršačka, episkop Jovan je premešten u Karansebeš 1749. godine. Posle izvesnog vremena premestio je sedište u Vršac, gde je podigao velelepni vladičanski dvor sa pridvornim hramom, u kome je vredni ikonostas koje je islikao njegov dvorski slikar Nikola Nešković.

Posle smrti mitropolita Pavla (Nenadovića) izabran je na Karlovačkom narodno-crkvenom saboru, kao vladin kandidat, za mitropolita episkop Jovan 7. septembra 1769. godine. Istoga meseca, pre nego što je od carice Marije Terezije potvrđen, carica je zatražila od novog mitropolita da pokaže svoju blagodarnost na taj način što će se izvestan broj zapovednih praznika ukinuti. Krajem godine Sinod je razrešio 56, praznika od kojih je 27 bilo ruskih. Ukidanje praznika je propraćeno velikim negodovanjem, koje je kod rimokatolika, čiji su praznici takođe ukinuti, bilo još veće. Posle svega ovoga u Beču je 1771. štampan srpski kalendar. U ovom kalendaru navedeno je trinaest praznika svetim Srbima. Oni su ušli u kalendar na zauzimanje mitropolita Jovana koji je bio veliki poštovalac i pobornik slavljenja uspomena svetih Srba. U ovom mesecoslovu objavljena je i opšta stihira srpskim svetiteljima, koju je napisao mitropolit Jovan. Zahvaljujući Srbljaku, koji je izišao iz štampe 1761. u Rimniku u Maloj Vlaškoj, koji je priredio za štampu episkop aradski Sinesije (Živanović), uspeo je mitropolit Jovan da pomenute svete unese u mesecoslov i na taj način osigura njihovo slavljenje u srpskom narodu.

Posle svog ovećeg Zbornika molitava, mitropolit Jovan je sačinio kratak izvod molitava iz pomenutog Zbornika i namenio ga vojnicima pravoslavne vere, a potom i svima vernicima srpske i rumunske narodnosti. Sve je to štampao o svom trošku i posle Božića 1771. razaslao eparhijama da ih kao njegov dar podele vojnicima koji znaju čitati, a ne mogu učestvovati u pravoslavnom bogosluženju budući da su udaljeni od pravoslavnih hramova. Budući vezan za manastir Dečane, mitropolit Jovan je poslao ovom manastiru svoje rukopisne knjige Paraklis i Kanon molebni Stefanu Dečanskom koje govore „da je iza njih stojao sentimentalan čovek“.

Mitroplit Jovan je umro 23. maja 1773. u Karlovcima, a sahranjen je u manastiru Krušedolu.​

Mitropolit Jovan spada u red najvećih priložnika crkava i manastira. Njegovim zauzimanjem, pre svega, podignuti su mnogi hramovi i snabdeveni crkvenim stvarima umetničke vrednosti i izrade. Tako je na njegov zahtev Nikola Nešković obnovio ikonu svetih srpskih despota u manastiru Krušedolu, kome je poklonio i jednu novu ikonu istoga sadržaja. Njegovim troškom i staranjem dovršeni su vezovi pokrova za kivote sv. Stefana Dečanskog i sv. cara Uroša.

Kao ljubitelj knjige, mitropolit Jovan ih je pisao, štampao i poklanjao crkvama, manastirima i vernicima. Iz zapisa se saznaje samo za manji deo knjiga koje je poklonio i na taj način negovao tradiciju poklanjanja knjiga u srpskoj crkvi. Tako je poklonio prestona jevanđelja hramu Vaznesenja Gospodnjeg u Rumi, Uspenskom hramu u Vršcu i carskoj lavri u Dečanima; Srbljak hramovima manastira Mesića i Gornjeg Kovilja; Pashalnu službu hramu u Banoštru i Nikolajevskim hramovima u Irigu i Šuljmu; ceo krug crkvenih knjiga pridvornom hramu u Vršcu, Cvetni triod manastiru Središtu, dvanaest mineja, Službenik i Pentikostar u Dečanima. Pored knjiga, mitropolit Jovan je poklonio pridvornom hramu u Vršcu časnu trpezu, a takođe i dvostruku ikonu na kojoj je izobraženo Rođenje i Bogojavljenje. Srebrna kandila poklonio je manastirima Hopovu i Jasku, sasud za sveto miro mnogim banatskim crkvama.

Iz jednog sačuvanog snimka muzičkog rukopisa, grčkog i srpskog, koji je izgoreo 6. aprila 1941. u Beogradu, na kome se nalaze stihovi arhiđakona Jovana pisani na srpskoslovenskom, da se zaključiti da je on bio obrazovan čovek. Ti njegovi stihovi „zanimljivi su najviše po tome što su među poslednjima koji su danas poznati na srpskoslovenskom“.U godini pisanja ovih stihova, 1735, arhiđakon Jovan je prvi put posetio manastir Gračanicu, što je učinio i 1736. godine urezavši „svoje ime na zid spoljašnjeg narteksa“.​

​

​

​

 

[Boki]

​

​

PATRIJARSI SRPSKE PRAVOSLAVNE CRKVE POSLE 1920. GODINE​

​

​

patrijarh Dimitrije 1920-1930​

patrijarh Varnava 1930-1937​

patrijarh Gavrilo 1938-1950​

patrijarh Vikentije 1950-1958​

patrijarh German 1958-1990; +1991​

patrijarh Pavle 1990-2009; +2009.​

​

​

​

Dimitrije​

​

Patrijarh srpski Dimitrije (Pavlović; Požarevac, 28. oktobar 1846 — Beograd, 6. april 1930) je bio 39. vrhovni poglavar Srpske pravoslavne crkve.​

​

Rođen je 16/28. oktobra 1846. godine u Požarevcu. Školovao se u Požarevcu, potom u Velikom Selu i u Beogradu. Završio je Bogosloviju u Beogradu 1868. Potom je jedno vreme radio kao učitelj. Rukopoložen je u čin đakona i prezvitera 1870. Profesor beogradske Bogoslovije postao je 1882. godine. Sa tog položaja izabran je za episkopa niškog 8. novembra 1884. Na tom položaju ostaje do 1889, tada po povratku mitropolita srpskog Mihaila u Srbiju, povlači se sa položaja i odlazi u Francusku. U Francuskoj je nastavio studije književnosti i filozofije.​

​

Posle smrti mitropolita Mihaila, ponovo se vraća u Srbiju i postaje episkop šabačko-valjevski, na ovom položaju bio je u periodu 1898—1905. Posle smrti mitropolita srpskog Inokentija (1905) izabran je za novog mitropolita srpskog. Njegova puna titula je bila arhiepiskop beogradski i mitropolit Srbije.​

​

Za vreme Prvog svetskog rata prošao je stradanja sa srpskim narodom i vojskom, i preko Albanije stigao na Krf.​

​

Posle završetka Prvog svetskog rata i stvaranja Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, sve srpske eparhije su se našle u ovoj državi. U maju 1919. u Beogradu su se sastali episkopi svih delova nekadašnje Pećke patrijaršije i proglasili, sada u novoj državi, duhovno i administrativno jedinstvo. Stekli su se svi uslovi da nekadašnja Pećka patrijaršija, ukinuta 1766. godine bude obnovljena. Nova državna vlast na čelu sa kraljem Petrom I dala je saglasnost. Srpska crkva se obratila Carigradskoj patrijaršiji kao majci crkvi i upoznala ja sa novim okolnostima u kojima se našla, a sa željom da se patrijaršija obnovi. Carigradska patrijaršija je to odobrila, izdala je odgovarajući Tomos. Održan je potom Arhijerejski sabor u Sremskim Karlovcima 30. avgusta/12. septembra 1920, na kome je doneta odluka da se Srpska crkva uzdigne na stepen patrijaršije. Prvi srpski patrijarh obnovljene Patrijaršije bio je mitropolit Srbije Dimitrije.​

​

Ukupno, bio je niški episkop (1884—1889), šabačko-valjevski episkop (1898—1905), mitropolit Srbije (1905—1920) i patrijarh srpski (1920—1930).​

​

Osnovao je eparhiju u Čehoslovačkoj i hirotonisao Gorazda Češkog, kao episkopa češko-moravskog 25. septembra 1921. Episkopa Gorazda streljali su Nemci 4. septembra 1942. godine u praškom predgrađu Kobilisi, a potom ga spalili u krematorijumu. Osim Češko-moravske za vreme njegove vladavine osnovane su i Američko-kanadska i Bihaćka eparhija i obnovljena stara Braničevska eparhija.​

​

U beogradskoj Sabornoj crkvi venčao je kralja Aleksandra I Karađorđevića i kraljicu Mariju u četvrtak 8. juna 1922. godine, uz sasluženje još četiri episkopa.​

​

Odobrio je osnovna načela i podržao rad „Narodne hrišćanske zajednice“ (poznatije kao bogomoljački pokret). Ovaj pokret osnovao je Sv. vladika Nikolaj i imao je za cilj da izvrši moralni preporod srpskog naroda svih slojeva i da širi jevanđelsku nauku. Početkom 1922. pokrenut je i časopis „Pravoslavna Hrišćanska Zajednica“, pokrenuta je i izdavačka delatnost i do 1941. su objavili preko 100 knjiga. Patrijarh Dimitrije se ubrzo po osnivanju prihvatio duhovnog vođstva ovog pokreta.​

​

Patrijarh Dimitrije, na dan 500-godišnjice smrti despota Stefana Lazarevića, 1927. godine, odslužio je arhijerejsku liturgiju na kojoj je novouspostavljenom svecu održan moleban i otpevan kanon. Za tu priliku patrijarh je napisao „Službu Svetom Stefanu“ u kojoj se kaže da je Stefan bio veliki vernik i graditelj crkava, ratnik i diplomata, književnik i graditelj, a glavno delo neprestano davanje milostinje i često čitanje božanskih knjiga. Dnevni list „Politika“ obaveštava da je odslužena liturgija u Sabornoj crkvi, otpevan je kanon novoposvećenom, a zatim prošla litija Beogradom na kojoj je despot Stefan „prvi put spomenut kao svetitelj“. Međutim kanonizacija je učinjena samostalnom voljom patrijarha i Arhijerejski sabor je tada nije prihvatio.​

​

Bavio se i književnim radom, pripremio je izdanje Hilandarskog tipika Svetog Save. Pomogao je podizanje Hrama Svetog Dimitrija u selu Ratkoviću i Hram Pokrova Bogorodice u Beogradu.​

​

Patrijarh Dimitrije je umro u 14 sati i 15 minuta 6. aprila 1930. u Beogradu i sahranjen 10. aprila u manastiru Rakovici. U njegovo zaostavštini pronađeni su memoari koji do sada nisu objavljeni.​

​

Njegov naslednik na tronu patrijarha srpskog bio je patrijarh srpski Varnava (Rosić).​

​

​

​

​

Varnava Rosić​

​

Patrijarh srpski Varnava (svetovno Petar Rosić; Pljevlja, 29. avgust/10. septembar 1880 — Beograd, 23. jul 1937) je bio 40. patrijarh Srpske pravoslavne crkve.​

​

Rođen u Pljevljima u današnjoj Crnoj Gori, 29. avgusta/10. septembra 1880. godine od oca Đorđa i majke Krsmane rođene Pejatović. Osnovnu školu završio je u Pljevljima, a bogoslovsko-učiteljsku u Prizrenu 1899. godine. Zatim je 1905. godine završio Duhovnu akademiju u Petrogradu, Rusija. Od rektora akademije, episkopa Sergija, primio je monaški čin 30. aprila 1905. godine, čin jerođakona 6. maja i jeromonaha 6. juna 1905. godine.​

​

U drugoj polovini 1905. godine Varnava je otputovao u Istanbul gde je primio dužnost sveštenika pri srpskom poslanstvu. U to vreme pisao je u „Carigradskom glasniku“, jedinom časopisu na srpskom jeziku u Turskom carstvu, upravljao srpskom školom i sarađivao sa Carigradskom patrijaršijom. Godine 1910. Carigradska patrijaršija ga je izabrala za episkopa Debarsko - veleške eparhije, sa titulom glavinički. Hirotonisan je 10. aprila 1910. godine u patrijaršijskom hramu Svetog velikomučenika Georgija.​

​

Za vreme turske uprave u Južnoj Srbiji mitropolit je stekao naročitih zasluga na buđenju i jačanju srpske nacionalne svesti u borbi s bugarskom i grčkom propagandom. Po završetku Balkanskih ratova i oslobođenju Južne Srbije, a naročito po odlasku egzarhijskih episkopa (1913.), Varnava je upravljao i Bitoljskom i Ohridskom eparhijom, kao i jednim delom Strumičke eparhije, gde je uredio celu Srpsku crkvu u južnim krajevima proširene države. U Prvom svetskom ratu je morao da napusti Južnu Srbiju, gde je zajedno sa srpskim narodom i vojskom prešao preko Albanije na Krf. Posle rata, po želji srpske vlade, je otišao je u Rusiju, u diplomatsku misiju. Kada je 1920. uspostavljena jedinstvena Srpska patrijaršija, Varnava je 17. novembra 1920. izabran za mitropolita skopskog. Za patrijarha Srpske pravoslavne crkve izabran je 12. aprila 1930. godine. Varnava Rosić postao je u tridesetoj godini života episkop, u četrdesetoj mitropolit, a u pedesetoj patrijarh. Na čelu SPC bio je samo sedam godina, od 1930. do 1937. godine. Kralj Aleksandar I Karađorđević kao da nije znao za njegove reči: „Nisam dovoljno poslušan da bih bio zapovednik“, pa je verovao da je u Varnavi dobio poslušnog patrijarha, koji će crkvu učiniti servilnim slugom države kako je to bio običaj u Srbiji. Umesto toga, Varnava je od rascepkane SPC u šest raznih zakonodavnih, administrativnih, finansijskih i jerarhijskih područja, novim Ustavom crkve i strogim pravilima ustrojio SPC na moderan način i uspeo da je odvoji od države. Tokom te reorganizacije formirane su dve nove eparhije, Zagrebačka i Mukačevska, tako da je u sastav Srpske crkve ulazilo ukupno 27 eparhija, sa vikarnom Skadarskom eparhijom u Albaniji.​

​

U njegovo vreme aktiviran je crkveni život, tako da je počela gradnja mnogih hramova, pa je njegovom inicijativom započeta i izgradnja hrama Svetog Save na Vračaru u Beogradu (najvećeg pravoslavnog hrama u upotrebi na svetu). Takođe je podigao na mestu stare Beogradske mitropolije, novu zgradu za potrebe Arhiepiskopije (zgradu današnje Patrijaršije u neposrednoj blizini Sabornog hrama), kao i manastir Vavedenje na Senjaku.​

​

Varnava je živeo u teška i nesigurna vremena dolaska nacista na vlast u Nemačkoj, ubistva kralja Aleksandra i Španskog građanskog rata. Pokazao se postojanim i čvrstim, naročito prilikom pokušaja stvaranja konkordata između Vatikana i Kraljevine Jugoslavije. Bio je nepopustljiv, ne zato što je načelno bio protiv konkordata, nego zato što je smatrao da taj sporazum favorizuje katoličku i islamsku veroispovest na račun drugih verskih zajednica u Jugoslaviji.​

​

Preminuo je iznenada i misteriozno u 57. godini života u Beogradu, 23. jula 1937. godine, u momentu izglasavanja pomenutog konkordata u Skupštini Jugoslavije, koji, iako izglasan većinom glasova, nikada nije stupio na snagu. Patrijarh Varnava je privremeno sahranjen u malom hramu Svetoga Save na Vračaru. Ni do danas nije potvrđeno, ni opovrgnuto mišljenje da je otrovan upravo zbog svog nepomirljivog stava oko konkordata.​

​

​

​

​

Gavrilo Dožić​

​

Patrijarh srpski Gavrilo V (svetovno Đorđe Dožić; Donja Morača, 17. maj 1881 – Beograd, 7. maj 1950) je bio 41. vrhovni poglavar Srpske pravoslavne crkve.​

​

Vladika Gavrilo (Dožić) je rođen 17. maja 1881. godine u Vrujcima, u Donjoj Morači u blizini manastira Morače. Njegovo svetovno ime bilo je Đorđe Dožić. Osnovnu školu je završio u manastiru Morači, a potom školovanje nastavio u Beogradu. Bio je jedno vreme iskušenik u manastiru Lipovcu kod Aleksinca, a zatim u manastiru Sićevo. Zamonašio se 26. februara 1900. u manastiru Sićevo kod Niša, sutradan ga je episkop niški Nikanor Ružičić rukopoložio u čin jerođakona, a posle sedam dana u čin jeromonaha.​

​

Godine 1905. upisao je Bogoslovski fakultet Atinskog univerziteta, kao državni pitomac Srbije. Diplomirao je 1909, a nešto kasnije i doktorirao na ovom fakultetu. Posle toga postavljen je za sekretara srpskog manastira Hilandara u Svetoj gori, odatle odlazi na mesto srpskog predstavnika u Carigradskoj patrijaršiji. Tu ga zatiče izbor za mitropolita raško-prizrenskog 1. decembra 1911. godine. Svečana hirotonija u episkopski čin izvršena je 4. decembra 1911. godine. Posle završetka Balkanskih ratova, preimenovan je u mitropolita i arhiepiskopa pećkog.​

​

Za vreme Prvog svetskog rata bio je interniran u Cegled, u Mađarskoj gde je od stradanja i maltretiranja oboleo, pa je 1918. kao bolesnik vraćen u Ulcinj, gde ostaje do oslobođenja pod jakom austrijskom stražom. Bio je na čelu grupe od 18 poslanika crnogorskog parlamenta koja je u novembru 1918. odnela u Beograd svoju odluku o ujedinjenju sa Srbijom.​

​

Posle smrti mitropolita crnogorsko-primorskog Mitrofana (Bana), izabran je za novog mitropolita crnogorsko-primorskog 17. novembra 1920. godine. Na ovom položaju ostao je do izbora za patrijarha srpskog 21. februara 1938. (po starom je to 8. februar). Predvodio je delegaciju Srpske pravoslavne crkve na Konferenciji u Carigradu 1923, koja je bila posvećena reformi kalendara. Na ovoj konferenciji sa srpske strane je učestvovao i Milutin Milanković kao astronom da im pomogne oko prevazilaženja problema vezanog za kalendar i dužinu trajanja godine. O ovom njihovom putu Milanković vrlo detaljno piše u svom delu „Kroz vasionu i vekove“.​

​

Na patrijaršijskom tronu nasledio je patrijarha Varnavu 1938. godine. Bio je protivnik potpisivanja Trojnog pakta i pismeno je savetovao jugoslovenskoj vladi da ga ne potpisuje. Posle bombardovanja Beograda, 6. aprila 1941, patrijarh se sklonio u manastir Rakovicu, potom u manastir Žiču, a onda u manastir Ostrog gde su ga nemačke vlasti uhapsile 25. aprila 1941. u 6 sati izjutra.​

​

Iz Ostroga su ga doveli u Beograd, gde je jedno vreme bio zatvoren u zatvoru Okružnog suda. Potom su ga premestili u manastir Rakovicu, a zatim u manastir Vojlovicu, gde je zajedno sa episkopom žičkim Nikolajem bio zatočen pod jakom stražom. Polovinom septembra 1944. prebačeni su u zloglasni koncentracioni logor Dahau.​

​

Zbog nove vlasti nije mogao odmah da se vrati u zemlju, nego tek 14. novembra 1946. godine. Odmah po dolasku sazvao je vanredno zasedanje Svetog arhijerejskog sabora, da bi se razmotrila nova situacija u zemlji koja je bila veoma teška za pravoslavnu crkvu.​

​

Patrijarh Gavrilo je iznenada umro 7. maja 1950. u Beogradu. Sahranjen je u beogradskoj Sabornoj crkvi, u južnom delu hrama, u neposrednoj blizini kneza Miloša i kneza Mihaila Obrenovića.​

​

Posle njega patrijarh srpski je postao Vikentije (Prodanov).​

​

​

​

​

Vikentije Prodanov​

​

Patrijarh srpski Vikentije (svetovno Vitomir Prodanov; Bačko Petrovo Selo, 10/23. avgust 1890 — Beograd, 5. jul 1958. je bio 42. vrhovni poglavar Srpske pravoslavne crkve.​

​

Mirsko ime patrijarha Vikentija je bilo Vitomir Prodanov, rođen je 10/23. avgusta 1890. u Bačkom Petrovom Selu od oca Đorđa i majke Jelene. U rodnom mestu završio je osnovnu školu posle koje odlazi za Novi Sad, gde se upisuje u gimnaziju. Posle završene gimnazije, odlazi u Sremske Karlovce da uči Bogosloviju. Zamonašio se 1917. godine u Bezdinu. Od 1921. godine bio je na dužnosti sekretara Upravnog odbora manastira Karlovačke mitropolije, i tu dužnost je obavljao do 1923. godine.​

​

Pošto se interesovao za nauku, upisao se na Filozofski fakultet u Beogradu i 1929. godine i diplomirao na grupi za istoriju.​

Glavni sekretar Svetog arhijerejskog sinoda postao je 1932. godine, vikarni episkop marčanski 1936. godine, episkop zletovsko-strumički 1939. godine i administrator ohridsko-bitoljski 1940. godine.​

​

Godine 1941. bugarski fašisti su ga proterali iz Štipa. Posle Drugog svetskog rata nije mogao da se primi svoje eparhije jer je tadašnja komunistička vlast stvorila nekanonsku tzv. Makedonsku pravoslavnu crkvu, koja nije kanonski priznata. U periodu 1947—1951. administrirao je Sremskom eparhijom.​

​

Vikentije je izabran za patrijarha 1950. godine. Kao patrijarh, uspostavio je veze sa ostalim srpskim crkvama, koje su usled ratnih prilika bile dosta oslabile. Njegovim nastojanjem, uređena su i penziona pitanja pravoslavnog sveštenstva. Naime, crkveni penzioni fond je bio ukinut posle rata, a pravo na državne penzije su imali samo laici.​

Patrijarh Vikentije je bio aktivan član istorijskog društva Vojvodine i neko vreme urednik „Glasnika istorijskog društva“ Vojvodine od 1930. do 1934, a takođe je sarađivao u istorijskim časopisima iz crkvene istorije.​

​

Patrijarh Vikentije je umro 5. jula 1958. pod zagonetnim okolnostima, neposredno posle sabora na kojem nije priznata Makedonska pravoslavna crkva. Grobnica patrijarha Vikentija se nalazi u Sabornoj crkvi u Beogradu, na severnom zidu priprate levo od grobnice mitropolita Mihaila.​

​

 

[Boki]

​

​

German Đorić​

​

Patrijarh srpski German (svetovno ime Hranislav Đorić; Jošanička Banja, 19. avgust 1899 — Beograd, 27. avgust 1991) je bio 43. vrhovni poglavar Srpske pravoslavne crkve u periodu 1958—1990.

Rođen je 19. avgusta 1899. u Jošaničkoj Banji od oca Mihaila, učitelja (koji je kasnije rukopoložen u čin đakona i prezvitera) i majke Cvete. Osnovnu školu je učio u Velikoj Drenovi i Kruševcu, a devetorazrednu bogosloviju, u Beogradu i Sremskim Karlovcima 1921. Izvesno vreme je studirao prava u Parizu, a potom je završio Pravoslavni bogoslovski fakultet u Beogradu (1942. godine).

U čin đakona rukopoložio ga je episkop žički Jefrem i postavio ga za pisara Duhovnog suda u Čačku. Predavao je veronauku u čačanskoj gimnaziji. Iz zdravstevnih razloga napustio je crkveno-administrativnu službu i pošto je rukopoložen u čin prezvitera, 1927, postavljen je za paroha u Miokovcima. Na ovoj parohiji je ostao do 1931. godine, a tada je premešten u Vrnjačku Banju. Posle izbora patrijarha Gavrila 1938, postavljen je za referenta Svetog arhijerejskog sinoda. Na toj dužnosti ga je zatekao izbor za vikarnog episkopa moravičkog. Kao udovog sveštenika, zamonašio ga je u manastiru Studenici episkop šumadijski Valerijan davši mu ime German.

Čin arhijerejske hirotonije izvršio je, 15. jula 1951. godine, patrijarh srpski Vikentije uz učešće episkopa šumadijskog Valerijana, sremskog Nikanora i banjalučkog Vasilija.
Novoizabrani episkop German je, u isto vreme, primio i dužnost glavnog sekretara Svetog arhijerejskog sinoda, koju je vršio sve do izbora za episkopa žičkog 1956. U isto vreme, uređivao je „Glasnik“, službeni list Srpske pravoslavne crkve.
Na zasedanju Svetog arhijerejskog sinoda 1952. godine izabran je za episkopa budimskog. Posle smrti episkopa žičkog Nikolaja, 1956, episkop German izabran je za episkopa žičkog.

Na patrijaraškom tronu nasledio je patrijarha Vikentija, 13. septembra 1958.

Bio je 32 godine patrijarh Srpske pravoslavne crkve, od 1958. do 1990.

Dok je bio na čelu SPC iako u teškim okolnostima uspeo je mnogo toga da spasi i sačuva. Za vreme njegovo manastir Žiča, koga su Nemci bili gotovo potpuno razorili za vreme rata, obnovljen je u potpunosti. Uspeo je da izdejstvuje obnovu (vraćanje u oblik kakav je imala u 12. veku, kada je podignuta) Studenice, Lazarice (kruševačke crkve iz srednjeg veka) i mnogih drugih. Svi važniji hramovi SPC u tadašnjoj Jugoslaviji stavljeni su pod zaštitu republičkih i pokrajinskih Zavoda za zaštitu spomenika kulture. U Beogradu je 80-ih dozidana priprata na maloj crkvi Svetog Save na Vračaru. Potpuno oslikan Hram Sv. arhanđela Gavrila kod „Zvezdinog“ stadiona. Milić od Mačve je po njegovom blagoslovu oslikao voždovačku Crkvu Svetog cara Konstantina i carice Jelene čije freske predstavljaju remek-delo slikarstva. U njegovo vreme je došlo do raskola Srpske pravoslavne crkve u Americi[1], koji je u međuvremenu izglađen, i do raskola u Makedoniji koji još uvek traje.

Jedna od njegovih najvećih zasluga je taj što je uspeo da se izbori da se nastavi izgradnja Hrama Svetog Save u Beogradu — posle višedecenijske borbe gradnja je odobrena 1984. Zabeleženo je da je 88 puta patrijarh German podnosio molbu i vodio razgovore sa raznim instancama vlasti, dok se nije izborio za nastavak gradnje, posle 26 godina svoje službe. Izgradnja Hrama je ponovo počela 12. maja 1985. i tom prilikom je odslužena arhijerejska liturgija i postavljena povelja.

Veoma se trudio na otvaranju bogoslovije i u izdavanju crkvenih listova za versko prosvećivanje svoga naroda. Obnovio je rad pravoslavne bogoslovije u manastiru Krki.

Kada je 1989. godine slomio kuk bio je to početak bolesti koja je trajala do kraja njegovog života. Prema mišljenju lekara sa VMA nije više bio u stanju da obavlja složene crkvene dužnosti i arhijereji su doneli odluku da biraju novog patrijarha, krajem 1990. godine. Patrijarh German je umro 27. avgusta 1991. i sahranjen je unutar Crkve Svetog Marka u Beogradu.

Zbog navodne bliskosti sa komunističkim režimom, neki su ga zvali crveni patrijarh. Tokom vladavine patrijarha Germana promenjena je procedura izbora patrijarha i uveden je takozvani apostolski princip[2], po kome episkopi na saboru biraju trojicu kandidata, a zatim se žrebom (izvlačenjem) odlučuje koji će od njih biti novi patrijarh.

Njegov naslednik na patrijaršijskom tronu je bio patrijarh Pavle.

O životu patrijarha Germana napisana je knjiga „Patrijarh srpski German u životu i borbi za Spomen-hram“ autora Milana D. Jankovića, protojereja-stavrofora i dugogodišnjeg sekretara Svetog arhijerejskog sinoda. Ova knjiga ima više od 700 strana i najbolji je izvor podataka o patrijarhu Germanu.​

​

​

​

 

[Boki]

​

​

Patrijarh srpski Pavle​

​

Patrijarh srpski Pavle (svetovno ime Gojko Stojčević, Kućanci, 11. septembar 1914 — Beograd, 15. novembar 2009) je bio 44. vrhovni poglavar Srpske pravoslavne crkve od 1990. do 2009. godine.​

​

Njegovo puno ime i titula glasili su Njegova svetost arhiepiskop pećki, mitropolit beogradsko-karlovački i patrijarh srpski G. G. Pavle.​

​

Rođen je 11. septembra 1914. godine kao Gojko Stojčević u selu Kućanci, srez Donji Miholjac u Slavoniji, tada u Austrougarskoj, a sada u Hrvatskoj.​

​

Rano je ostao bez roditelja. Otac Stevan je otišao da radi u SAD, tamo je dobio tuberkulozu i „vratio se kući da umre“ kad je dečaku bilo tri godine, iza njega su ostala dva sina Dušan i Gojko. Posle toga majka Ana se preudala i rodila tri ćerke, i pri rođenju treće je umrla. Dušan i Gojko su ostali sa babom Dragom i tetkom, najstarijem očevom sestrom. Tetka ih je odgajila zajedno sa svojom ćerkom Agicom koja je bila devet godina starija od Gojka — patrijarha Pavla. Shvativši da je dete „vrlo slabačko“, tetka ga je poštedela seoskih poslova i omogućila mu da se školuje.​

​

Četvororazrednu osnovnu školu završio je u Kućancima. Leto 1925. proveo je u manastiru Orahovica pripremajući se za odlazak na nastavak školovanja u Tuzlu. U Tuzli je završio nižu gimnaziju u periodu između 1925. i 1929. godine. Za to vreme je stanovao kod strica u desetočlanoj siromašnoj porodici. U školi je bio sklon „predmetima gde ne mora da memoriše, kao što su matematika i fizika“, sedeo je u klupi sa jednim muslimanom i jednim Hrvatom. Veronauku mu je predavao profesor Dimitrije Jankov koji je jedno vreme bio i rektor bogoslovije. Iako je iz veronauke imao dvojku, uticaj rodbine je prevagnuo i njegov izbor za nastavak školovanja bio je bogoslovija.​

​

​

​

Posle završene niže gimnazije u Tuzli (1925—1929) završio je šestorazrednu bogosloviju u Sarajevu (1930—1936). U to vreme bogoslovijom je upravljao mitropolit Petar Zimonjić. U školi je bio zapažen kao dobar pojac, bio je drugi tenor. Voleo je da peva i u selu, pa su ga zvali „pjevalica“. U Sarajevu je bio član društva „Trezvena mladež“ koje se borilo protiv opijanja i pušenja, u gradskom odboru za sve sarajevske srednje škole bilo je pet članova među kojima Gojko Stojčević i Miodrag Milovanović. U to vreme stanovao je u internatu bogoslovije. Do 1936. njegov brat Dušan je postao obućar i oženio se, a Gojko je leta provodio kod tetke na selu baveći se poljoprivrednim poslovima.​

​

U Beograd je došao 1936. godine, gde je upisao Bogoslovski fakultet. Tu je vanredno završio i više razrede Šeste beogradske gimnazije da bi mogao da upiše uporedo i Medicinski fakultet. Na Medicinskom fakultetu je stigao do druge godine studija, a Bogoslovski fakultet je završio. U Beogradu ga je zatekao i Drugi svetski rat.​

​

Početkom rata da bi se izdržavao radio je na beogradskim građevinama, a to mu nije odgovaralo zbog slabog zdravlja. Na poziv svog školskog druga Jeliseja Popovića, koji je bio iguman manastira Svete Trojice, odlazi 1942. u ovaj ovčarsko-kablarski manastire gde je proveo sledeće dve godine rata. U to vreme njegovog brata Dušana ubile su ustaše.​

​

Tokom 1944. zaposlio se kao veroučitelj i vaspitač u domu za decu izbeglu iz Bosne u Banji Koviljači. Kada je decu izvodio na reku jedan dečak je počeo da se davi i Gojko je skočio u hladnu vodu da mu pomogne. Ubrzo se teško razboleo „na plućima“ i lekari su verovali da je tuberkuloza predviđajući mu još tri meseca života. Otišao je tada u manastir Vujan gde je živeo neko vreme izolovan od ostalih monaha i uspeo je da se izleči od ove bolesti. U znak zahvalnosti izrezbario je i poklonio manastiru drveni krst sa raspećem. Tokom 1945. godine bratstvo iz Vujna se preselilo u manastir Blagoveštenje gde je bio iguman Julijan Knežević. Gojko je tada bio iskušenik i jedini među bratstvom koji je imao završen Bogoslovski fakultet. Među iskušenicima je bio i Milisav, kasnije arhimandrit Jovan Radosavljević. Gojko je za svoga duhovnika izabrao jeromonaha Makarija Milovanovića, starešinu ženskog manastira Jovanje. Makarije je tada bio star monah, vodio je strog podvižnički život i bio asketa. Gojko je zamonašen u manastiru Blagoveštenju 1948. godine i dobio ime Pavle, prema apostolu Pavlu. Zamonašio ga je njegov duhovnik Makarije. Ubrzo se zamonašio i Milisav koji je za svog duhovnika izabrao Pavla. Od 1949. do 1955. godine bio je u monaškom bratstvu manastira Rače, gde su prešli još neki monasi iz Blagoveštenja. Školsku 1950/51. godinu proveo je kao učitelj zamenik u prizrenskoj Bogosloviji sv. Kirila i Metodija. U čin jeromonaha unapređen je 1954, protosinđel je postao 1954, a arhimandrit 1957. Od 1955. do 1957. godine bio je na postdiplomskim studijama na Bogoslovskom fakultetu u Atini. Odluku Sinoda da ga pošalje u Atinu, u manastir Raču mu je doneo profesor prota Steva Dimitrijević.​

​

Izabran je za episkopa raško-prizrenskog 29. maja 1957. godine, a posvećen je 21. septembra 1957. godine, u beogradskoj Sabornoj crkvi. Čin posvećenja obavio je patrijarh srpski Vikentije. Za episkopa raško-prizrenskog ustoličen je 13. oktobra 1957. godine, u prizrenskoj Sabornoj crkvi svetog Đorđa.​

​

U Eparhiji raško-prizrenskoj gradio je nove crkve, obnavljao stare i porušene, posvećivao i monašio nove sveštenike i monahe. Starao se o Prizrenskoj bogosloviji, gde je povremeno držao i predavanja iz crkvenog pevanja i crkvenoslovenskog jezika. Često je putovao, obilazio i služio u svim mestima svoje Eparhije. Sa kosovskim egzodusom, Prizrenska bogoslovija Svetog Kirila i Metodija je privremeno premeštena u Niš, a sedište Raško-prizrenske eparhije iz Prizrena u manastir Gračanicu.​

​

Kao episkop raško-prizrenski svedočio je u Ujedinjenim nacijama pred mnogobrojnim državnicima, o stradanju srpskog naroda na Kosovu i Metohiji. Pisao je izveštaje Sevtom sinodu o teškom položaju Srba i pravoslavne crkve na Kosovu i Metohiji. Na autobuskoj stanici u Prizrenu fizički ga je napao jedan Albanac, a bilo je i drugih verbalnih i fizičkih napada.​

​

Po svojoj eparhiji je uglavnom išao peške, od Peći do manastira Pećke patrijaršije, od Prištine do manastira Gračanice. Gde nije mogao peške išao je autobusom jer eparhija nije imala auto, kasnije je eparhija imala jedan „varburg“.​

​

Imajući u vidu zasluge patrijarha srpskog Pavla na naučnom bogoslovskom polju, Bogoslovski fakultet Srpske pravoslavne crkve u Beogradu, dodelio mu je 1988. godine zvanje počasnog doktora bogoslovlja.​

​

​

Za patrijarha Srpske pravoslavne crkve izabran je 1. decembra 1990. Sutradan, 2. decembra, ustoličen je u Sabornoj crkvi u Beogradu. Ceremoniju je izvršilo 12 episkopa, 12 sveštenika i 13 đakona. Izbor je obavljen za života prethodnog patrijarha, Germana, i bez njegove saglasnosti. Pavlovo ime našlo se na listi kandidata u devetom krugu glasanja. Dovoljan broj glasova za ulazak na listu kandidata u prvom krugu dobili su episkop šumadijski Sava i episkop žički Stefan, a tek u devetom krugu „cenzus“ je prešao i episkop raško-prizrenski Pavle. Posle toga, po tzv. apostolskom načinu biranja, koverte sa imenima trojice kandidata stavljene su na Jevanđelje, arhimandrit tronoški Antonije Đurđević ih je promešao i potom izvukao koverat sa imenom patrijarha. Najstariji prisutni velikodostojnik mitropolit sarajevski Vladislav otvorio je koverat i pročitao ime. Mitropolit Vladislav je bio patrijarhov školski drug iz bogoslovije u Sarajevu, a arhimandrit Antonije zajedno sa njim sabrat manastira Rače. Novi 44. patrijarh SPC tada je rekao:​

Vikicitati „Moje su snage slabe, to svi znate. Ja se u njih ne nadam. Nadam se u vašu pomoć, kažem i ponavljam, u pomoć Božju kojom me je On i do sada držao. Neka bude Bogu na slavu i na korist Njegovoj crkvi i našem napaćenom narodu u ova teška vremena. Mi nemamo nikakav program patrijaršijske delatnosti, naš program je Jevanđelje Hristovo.“​

Patrijarh Pavle u manastiru Voljavča 2005.​

​

Kasnije je o tom izboru za patrijarha rekao „nisam očekivao, još manje želeo“. U manastiru Pećka patrijaršija ustoličen je 22. maja 1994. godine, u tron pećkih patrijarha.​

​

Bavio se i naučnim radom. Objavio je monografiju o manastiru Deviču, Devič, manastir Svetog Joanikija Devičkog (1989, drugo izdanje 1997). U Glasniku Srpske pravoslavne crkve, od 1972. godine objavljivao je studije iz Liturgike u obliku pitanja i odgovora, od kojih je nastalo trotomno delo Da nam budu jasnija neka pitanja naše vere, I, II, III.Priredio je dopunjeno izdanje Srbljaka, koje je Sinod Srpske pravoslavne crkve izdao 1986. godine. Takođe, priređuje Hristijanskije prazniki od M. Skabalanoviča. Autor je i izdanja Trebnika, Molitvenika, Dopolniteljnog trebnika, Velikog tipika i drugih bogoslužbenih knjiga u izdanju Sinoda. Pitanja i odgovori čtecu pred preoizvodstvom objavljuje 1988. godine, a Molitve i molbe 1990. Zaslugom patrijarha Pavla umnožen je u 300 primeraka Oktoih iz štamparije Đurđa Crnojevića.​

​

​

​

​

Patrijarh Pavle je dugo godina bio predsednik komisije Svetog arhijerejskog sinoda za prevod Svetog pisma (Novog zaveta), čiji je prvi prevod, koji je zvanično odobren od Crkve, objavljen 1984, a ispravljeno izdanje ovog prevoda 1990. godine. Isto tako, bio je predsednik Liturgičke komisije pri Svetom arhijerejskom sinodu, koja je pripremila i štampala Služebnik na srpskom jeziku.​

​

Za vreme mandata patrijarha Pavla obnovljeno je i osnovano više eparhija. Obnovljena je Bogoslovija na Cetinju 1992. godine. Otvorena je 1994. godine Duhovna akademija Svetog Vasilija Ostroškog u Srbinju (Foča) i Bogoslovija u Kragujevcu 1997. godine, kao odsek Bogoslovije Svetog Save u Beogradu. Osnovana je i informativna služba Srpske pravoslavne crkve Pravoslavlje Pres.​

​

Pokrenuo je 1993. godine u Beogradu Akademiju za umetnosti i konzervaciju, sa nekoliko odseka (ikonopis, freskopis, konzervacija), sledećih godina nastava veronauke je vraćena u škole (2002), kao i Bogoslovski fakultet u okvire Beogradskog univerziteta iz koga su ga komunističke vlasti izbacile 1952. godine.​

​

Imao je značajnu ulogu u prevazilaženju raskola mitropolije novogračaničke u Americi koji je trajao više decenija. Putovao je u Ameriku više puta (1992, 1996, 1998, 1999 i 2001) i u Australiju (2004).​

Patrijarh Pavle osvećuje pravoslavnu crkvu u Ljubljani 2005.​

​

Svako jutro, osim ako nije išao u neku drugu crkvu, služio je liturgiju u Patrijaršiji i pričešćivao se, a svako veče je bio na večernjoj službi u Sabornoj crkvi zajedno sa ostalim sveštenicima za pevnicom. Sa sobom je uvek nosio Sveto pismo i molitvenik. Po Beogradu je išao gradskim prevozom ili peške. Živeo je asketskim životom, sam je šio i krpio odelo i cipele, i obavljao ostale majstorske poslove u Patrijaršiji.​

​

Na Savindan 1997. predvodio je u Beogradu litiju koja je prošla kroz kordon policije u Kolarčevoj ulici. To je bilo u vreme demonstracija posle lokalnih izbora iz novembra 1996. godine. Dok je bio patrijarh nije primao patrijaršijsku platu, nego jedino penziju iz perioda dok je bio episkop raško-prizrenski[traži se izvor od 01. 2010.].​

​

Njegov duhovnik i ispovednik sveštenstva arhiepiskopije beogradsko-karolovačke više godina bio je protojerej-stavrofor Miodrag Milovanović, školski drug iz bogoslovije u Sarajevu, koji je gostovao u emisiji „Agape“ na Studiju B 15. novembra 2009. i pričao o patrijarhu Pavlu. Šef patrijarhovog kabineta bio je Momir Lečić.​

​

Dana 8. decembra 2005. primljen je na lečenje u Vojnomedicinsku akademiju zbog povrede kuka prilikom pada u svojim odajama. Ubrzo se oporavio od ove povrede i vratio u Patrijaršiju. Pred Vaskrs 2006. se opekao vrelom vodom prilikom kupanja, pa je ponovo otišao na VMA gde je dočekao ovaj praznik, ubrzo se oporavio i vratio svojim obavezama u Patrijaršiji.​

​

Primljen je na lečenje na Vojnomedicinsku akademiju u Beogradu 13. novembra 2007. godine veoma iscrpljen i sa jakom upalom pluća. Tu je proveo dve godine na oporavku i lečenju, do svoje smrti.​

​

Patrijarh srpski gospodin Pavle je preminuo u Beogradu na Vojnomedicinskoj akademiji posle duže bolesti, u nedelju 15. novembra 2009. godine oko 10.45 časova. Rano tog jutra pričestio ga je jeromonah Metodije, a patrijarh je kasnije umro u snu. Vlada Srbije je povodom njegove smrti proglasila trodnevnu žalost u Srbiji (16, 17 i 18. novembar 2009), a dan sahrane 19. novembar bio je dan žalosti u Beogradu, Republici Srpskoj i u distriktu Brčko. Od nedelje 15. novembra do četvrtka 19. novembra telo patrijarha Pavla nalazilo se u Sabornoj crkvi gde su neprestano čitane molitve i gde su vernici dolazili da mu odaju počast. U nedelju 15. novembra oko 22 sata kolona ispred Saborne crkve bila je duža od kilometra, slično je bilo i narednih dana kada se red ispred Saborne crkve prostirao ulicom kralja Petra i knez Mihailovom do palate „Albanija“.​

​

​

​

​

Patrijarh je, prema sopstvenoj želji izraženoj u testamentu, sahranjen u manastiru Rakovica. Datum sahrane bio je četvrtak 19. novembar 2009. godine. Tog dana zaupokojena liturgija bila je u Sabornoj crkvi sa početkom u 7 sati i 30 minuta i služili su je patrijarh vaseljenski Vartolomej i čuvar patrijaršijskog trona mitropolit Amfilohije zajedno sa ostalim vladikama i sveštenicima. Posle toga litija sa patrijarhovim telom je krenula prema hramu Svetog Save gde je održano opelo u 11 sati. Prema proceni policije u litiji i na opelu bilo je prisutno oko 600.000 ljudi. Osim patrijarha Vartolomeja i mitropolita Amfilohija, prisutnima na opelu se obratio i predsednik Srbije Boris Tadić. Bio je prisutan veći broj crkvenih poglavara i delegacija, a od pravoslavnih poglavara osim vaseljenskog patrijarha bili su: rumunski patrijarh Danilo, albanski arhiepiskop Anastasije, češki i slovački Hristifor, umesto ruskog patrijarha Kirila došla je delegacija na čelu sa mitropolitom minskim Filaretom, a bio je prisutan i arhiepiskop nepriznate Makedonske pravoslavne crkve — Ohridske arhiepiskopije, Stefan. Posle opela povorka je krenula prema manastiru Rakovica gde je patrijarh sahranjen oko 13.50 časova, u manastirskom dvorištu pored patrijarha Dimitrija. Radio televizija Srbije je četiri i po sata direktno prenosila liturgiju, litiju i opelo na svom prvom programu. Sahrana u manastiru Rakovica bila je bez prisustva kamera pred oko hiljadu ljudi kojima se obratio mitropolit minski Filaret.Patrijarhova želja je bila da se na sahranu ne donose venci, nego da se umesto toga da prilog za izgradnju hrama Svetog Save.​

​

Na opelu je mitropolit Amfilohije citirao njegove reči:​

Vikicitati „Kad se čovek rodi, ceo svet se raduje, a samo on plače. Ali, treba da živi tako da, kad umre, ceo svet plače, a samo on se raduje.“​

​

Patrijarh Pavle je dobio brojna odlikovanja.​

​

U januaru 2002, tokom posete Rusiji, uručene su mu nagrade Međunarodnog fonda za unapređenje jedinstva pravoslavnog naroda i Fonda svetog apostola Adreja prvozvanog.​

U septembru 2004, na devedeseti rođendan patrijarha Pavla, predsednik Srbije i Crne Gore Svetozar Marović odlikovao ga je Ordenom Nemanje prvog stepena.​

Povodom dana državnosti Srbije, 15. februara 2007, Aleksandar II Karađorđević mu je dodelio Orden Karađorđeve zvezde prvog stepena.​

Godine 2009. je primio ruski orden Dostojanstvo zbog „značaja koji je imao u danima iskušenja kroz koje su srpski narod i Crkva prošli“.​

​

Zanimljivosti​

​

Patrijarh Pavle nije ranije uzimao učešće u glasanju, odnosno nije izlazio na izbore (lokalne, predsedničke i parlamentarne), ali je povodom referenduma o novom ustavu Republike Srbije 2006. televizijskim obraćanjem građane pozvao da (glasanjem) ispune svoju „najsvetiju dužnost“ i sâm izašao da glasa.​

​

Umeo je da se našali i sačuvan je veliki broj anegdota iz njegovog života.​

​

​

​

​

​

​

Izvori: Vikipedija, razne enciklopedije.​

 

[jasna949]

šta reči.... najbolje ništa.... ostati nem sa punim poštovanjem prema njima....

 

[jasna949]

Moja pok. svekrva je bila drugarica sa njegovom srednjom sestrom, više puta su zajedno išli tramvajem ili autobusom do neke crkve.... Patrijarh Pavle je bio i ostao u našem narodu kao jedan od najboljih Patrijarha.... Neka u miru poćiva...

 

[Boki]

​

​

 

[Tihi Don]