Legende

[anuška]

LEGENDA O KRALJU ARTURU

Ova je legenda najviše zaokupljala pažnju čoveka naše zapadne civilizacije. Ona je dominantni novovekovni mit koji je praktično poslužio kao temeljni obrazac kulturne socijalizacije evropskog post-antičkog društva. U proteklih osam vekova napisano je mnogo verzija i komentara o kralju Arturu i vitezovima Okruglog stola, a adaptacije ovog mita još uvek su ukorenjene u usmenom predanju većine evropskih naroda. Mnogi su gradovi imali vlastiti prikaz legende i u njima se govori o kralju ili velikom vitezu koji spava, zajedno sa svojom družinom.
Bitna odrednica arturovskog mita je to, što on nije samo arhetipski prikaz nečega što se zbilo u prošlosti, nego što sadržaj mita prikriveno traje do onog trenutka u budućnosti kada će se „kralj Artur i njegovi vitezovi ponovo probuditi i vratiti mir i pravdu na zemlju.”
IZVORI MITA
Dugo se smatralo da je lik kralja Artura u potpunosti izmišljen. Međutim, u poslednjih nekoliko decenija, nakon opsežnog istorijskog i arheološkog istraživanja, ustanovilo se stvarno postojanje britanskog poglavara u V veku. Britanci su, u stvari, bili Kelti koji su živeli u središnjem i južnom delu Velike Britanije. Artur se borio protiv anglo-saksonske invazije. Oko 420. godine, vladar rimske Britanije zavladao je varvarima Anglima i Sasima. Dvadeset godina kasnije, Angli su se okrenuli protiv centralne vlasti. Nakon pola veka borbi, pobedili su Britanci vođeni Arturom koji je restaurirao oblik vlasti Rimskog carstva. Artur je preuzeo vlast 470. godine, nakon smrti Ambrozija Aurelijana, i njegova vladavina je trajala oko 20 godina. Navodi se kako je bio snažan, pravedan vladar, koji je štitio svoj narod od varvara i varvarizma.

Arturovo ime se ubrzo proslavilo. Već u VI veku jedan galski pesnik hvali ga dok piše o nekom drugom ratniku koji je živeo nakon Artura, te na kraju navodi: „Bez obzira, ne može se uporediti sa Arturom.”
U istom veku, u delu De excidio et Conquestu Britanniae, govori se o Arturovoj vlasti, ali se ne spominje njegovo, nego ime Ambrozija Aurelijana. Kasnije, sredinom IX veka, Artura spominje galski pustinjak Nenije. On govori o Arturu kao o ratničkom vođi Britanaca koji su se borili protiv invazije Anglosaksonaca do kraja V veka.
Nakon toga Artur se spominje u hronici Annales Cambriae, napisanoj na latinskom jeziku krajem X veka. Tu se govori: „U bici Monte Badom, Artur je nosio krst našeg gospoda Isusa Hrista pred svojim ljudima tri dana i tri noći, i Britanci su postigli pobedu.” Na kraju piše: „U bici kod Kamlana Artur i Medraut su poginuli.” Ovaj Medraut je Mordred, izdajnik i uzurpator kraljevstva, Arturov nećak i sin.
U svom delu Istorija Britanskog kraljevstva, Džefri od Monmuta (Geoffrey de Monmouth) mestimično iznosi neproverenu istoriju jer se koristio tradicionalnim usmenim predanjem. Međutim, ovde nalazimo detalje Arturovog života, koji su kasnije postali osnova za ostale pisce. Džefri započinje svoju istoriju od mitskog Eneje, odakle, po njegovom mišljenju, proizlaze britanski kraljevi u dugoj lozi sve do Utera Pendragona koji je s Igrejnom, ženom jednog svog plemića, dobio sina Artura. To je početak priče o arturovskom mitu gde, iako ne istorijski, odmah nalazimo vezu sa drevnim grčkim mitovima. Artur je rođen na isti način kao i Herakle, čiji je otac, Zevs, preuzeo lik Amfitriona, kako bi mogao da se približi njegovoj ženi Alkmeni.
Džefri od Monmuta ne piše ništa o Arturovom detinjstvu. Tek kasniji autori, kao što je na primer Tomas Malori (Thomas Malory) u XV veku, pišu o tome kako je Merlin predao dete ser Hektoru koji je imao sina istog uzrasta, po imenu Kej.

Još od vremena starih hroničara bilo je rasprostranjeno verovanje da je pozornica većine starih viteških priča bio Arturov sjajni dvorac Kamelot, smešten u velikom gradu negde na zapadu kraljevstva. Nedaleko od Glastonberijske opatije nalazi se mesto Kedberi (Cadbury), u grofoviji Somerset. Istoričar Džon Lilend (John Lelend), koji je živeo u vreme dinastije Tjudor u XVI veku, piše: „Na jugu Kedberija stajaše Kamelot, nekad slavni grad ili dvorac. Ljudi ne mogu reći ništa više, već samo da su čuli da se govori kako je Artur često boravio u Kamelotu.” Na brežuljku u Kedberiju nalazi se zamak, poznat kao „Dvorac kralja Artura”.
Dalja arheološka istraživanja potvrdila su da je ovo utvrđenje iz gvozdenog doba bilo ponovo nastanjeno na duže vreme nakon pada rimske vlasti, krajem IV veka. Postoje istorijske beleške o nekom moćnom britanskom vođi koji je sa svojim ratnicima nastanio taj zamak i koji je pio vino uvezeno s kontinenta u posudama mediteranskog porekla. Ostaci tih posuda zaista su pronađeni u zamku.
NASTANAK MITA
Bez obzira na istorijske činjenice koje govore o stvarnom postojanju britanskog vođe Artura u V veku, fragmenti mita o Arturu mita javljaju se sa pojavom viteštva u srednjem veku.
Naime, pisane fragmente mita pronalazimo tek krajem XI veka, kao odgovor na duhovne težnje ljudi u tadašnjoj Evropi.
Približavanjem hiljaditoj godini nakon Hrista, naglo je porastao strah od kraja sveta. Taj fenomen povezan je s hebrejskom tradicijom o dolasku Antihrista i novog Mesije. „Jedan kralj, jedna zemlja”, bilo je geslo koje se tada uzvikivalo. Štaviše, usledile su i neke prirodne nepogode: epidemija, glad, zlokobni predznaci, kao pojava kometa, pomračenje sunca, itd... Stvorena je klima pesimizma, katastrofizma, koja je skoro paralisala privredu XI veka.
Kada je prošla 1033. godina (hiljadu godina nakon Hristove smrti), počinje da jenjava kolektivni strah i pokora. U politici, privredi, kulturi i religijskoj aktivnosti Evropa je tek tada počela da razvija svoju vlastitu civilizaciju. U Nemačkoj, Francuskoj i Engleskoj vlast se centralizovala uspostavljanjem sistema lokalne administracije koji je imao zadatak da održava zakon kralja. Stvaranjem takve snažne vlasti, rešio se problem feudalne anarhije, povećao se srednji stalež i usledio je razvitak gradova.
U to vreme organizuju se brojne grupe idealista koje, iako vremenom nestaju, dugoročno uzrokuju promene u crkvi i društvu. Kroz simbole kralja Artura, vitezova Okruglog stola i Svetog grala, oni kanališu svoje težnje. U početku, preko tih simbola traže spas i beg od teške stvarnosti, a kasnije u njima pronalaze nešto zbog čega vredi živeti i boriti se. Tako nastaju viteški redovi i duhovno viteštvo.
S druge strane, početak srednjovekovnog viteštva povezan je s pojavom ratnika-konjanika, posebno u Francuskoj krajem X veka, kada konjanici postaju najvažnije vojno telo. Vitezovi-konjanici nastaju iz potrebe plemstva i crkve, radi odbrane od neprijatelja ili od pljačkaških i drumskih razbojnika. Crkvi sve više odgovara ovakav tip ratnika, kog prilagođava hrišćanskom duhu: borbi protiv nepravde i bezboštva. Iz krila crkve proizlaze slavni pisci arturovskog mita, kao što je to krajem XII veka slučaj sa Robertom de Boronom.

Viteštvo poprima evropske razmere i od XII veka postaje oblik socijalnog, moralnog i religijskog kodeksa ponašanja, s posebnim naglaskom na vrline, hrabrost, čast i služenje.
Stapanjem dvaju različitih moralnih shvatanja nastala je viteška etika. S jedne strane, viteštvo je bilo Militia Christi, posrednik između božanskih snaga i ljudi, a s druge strane je poprimilo uticaj dvorske etike, kod koje je herojski napor viteza bio inspirisan ljubavlju prema njegovoj dami. Ezoterijski gledano, dama je bila personifikacija duše viteza, a ljubav o kojoj se ovde govori, odnosi se na ono što nazivamo platonska ljubav.
Uporedo s pojavom ove socijalne strukture, pojavile su se u pisanom obliku priče o kralju Arturu, vitezovima Okruglog stola i Svetom gralu, i nadahnjivale su ideal srednjovekovnog viteštva. Do XI veka, legenda o Arturu prenosila se usmenim predanjem, a u XII i XIII veku napisane su najvažnije priče arturovskog mita. One su više ili manje hrišćanske adaptacije keltskih i germanskih legendi i mitova, i stoga nam prenose hiljadugodišnja učenja zaodenuta karakteristikama vremena u kom su nastale.
U hrišćanstvu, Artur je predstavnik Hrista na zemlji. On je branitelj vere i kralj koji se suprotstavlja snagama zla. Međutim, viteški ideal, iako je hrišćanski, nadilazio je crkvene okvire i izražavao je svetovni i duboko ezoterijski karakter. Po uzoru na Arturov Kamelot, evropski kraljevski dvorovi bili su mesto gde se ovaj ideal oblikovao. Svi poznati pisci koji su prenosili ovaj mit, bili su pod zaštitom plemstva ili kraljeva.
KRATKI SADRŽAJ LEGENDE
Engleski vitez Uter zaljubio se u lepu gospu po imenu Igrejn, ženu Gorloa, vojvode od Kornvola. Pomoću Merlinove magije, Uter uzme Gorloev lik i na taj način Artur biva začet. U isto vreme, Gorlo gine u boju, što omogućava Uteru da oženi Igrejn. Kao protivuslugu Merlinu, Uter je obećao da će mu po rođenju dati dete. Nedugo po rođenju, Merlin odvodi Artura i njegovo podizanje poverava časnom vitezu Hektoru.
Nakon Uterove smrti, kako bi sprečio razdor u kraljevstvu i doveo Artura na presto, Merlin polaže kamenu kocku s nakovnjem u koji je bio zaboden mač. Na balčaku mača bile su zlatnim slovima urezane ove reči:
„Ko god izvuče ovaj mač iz ovog kamena i ovog nakovnja, taj je pravi kralj cele Engleske.”
Nastala je gužva oko izvlačenja mača, jer su mnogi ambiciozni plemići priželjkivali engleski tron. Međutim, ni jedan od njih nije uspeo da izvuče mač. Tuda je gotovo slučajno prolazio Artur i izvukao ga.
Izvukao ga je bez ikakvog napora i odneo svom bratu Keju, kome je mač trebao za turnir. Kej je odmah prepoznao mač i zahtevao engleski presto. Ser Hektor, prozrevši Kejevo lukavstvo, izvlači iz njega priznanje i saznaje celu istinu. Mač je ponovo uglavljen u kamen i Artur ga, kao dokaz, pred svima lako izvlači, čak i nekoliko puta...
MAČ U KAMENU
Ekskalibur, mač koji je Artur izvukao iz kamena i nakovnja, služio je kao iskušenje kraljevske sposobnosti. Pre nego što postane kralj naroda, vladar ljudi, pravi kralj prvo mora da bude gospodar i vladar nad samim sobom. Pre nego što pokuša da uvede red i pravednost u svoje kraljevstvo, on ih mora učvrstiti unutar samoga sebe.
Stoga je mač u kamenu simbol čovekovog stanja: duha zatvorenog u materiji, duše kao zatvorenika i roba fizičkih, emocionalnih i mentalnih želja i strasti. Ovaj simbol nam govori kako većina ljudi nema slobodu da se ponaša onako kako bi zaista želela.
Artur je postigao svoju slobodu, pobedio je svoju nižu prirodu koja je njegov duh vezivala za nagone tela. On je izvukao mač iz kamena, što znači da je vlastitu volju oslobodio vlasti svoje niže prirode. Na taj način dokazuje da je sposoban da vlada sobom, što je osnovni preduslov sposobnosti mudrog i pravednog vladanja svojim podanicima.
OKRUGLI STO
Središnji simbol arturovskog mita je Okrugli sto. S jedne strane, on predstavlja najviši način realizacije viteškog ideala. Artur i njegovi vitezovi živi su primer mogućnosti čovečanstva. Okrugli sto, koji je izrezbario Merlin, ima magijske kvalitete jer svojim izazovnim postojanjem poseduje sposobnost transformisanja ljudi. On pretvara olovo mana u zlato viteških vrlina čoveka, koji se na taj način usavršava. On ima moć realizacije ideala stvaranjem kriterijuma, zdravog osećaja stida i odgovornosti. Na taj način budi inspiraciju koja ljude usmerava ka ispravnom delovanju, koje ih uzdiže do nivoa na kome se nalaze oni koji su ideal postigli.

 

[anuška]

MERLIN - KARIZMATIČNI, NEDOSTIŽNI ČAROBNJAK

Nakon što je nekoliko stoljeća igrao istaknutu ulogu u keltskoj legendi, Merlin se ponovno pojavio u 12. i 13. stoljeću, otkada se opisuje manje-više onakvim kakav je i danas.

Geffroi de Monmouth, velški učenjak, biskup i autor djela Vita Merlini (Merlinov život) iz 1148.g., i Robert de Boron, anglonormanski pjesnik koji je koncem 12. st. napisao Merlina, zaslužni su za obnavljanje Merlinova lika, koji se do tada smatrao bretonskim prorokom iz keltske legende; pretvorili su ga u sina demona i djevice, pridodali mu nadnaravne moći, i uveli u legendu o kralju Arturu, čak navodeći njega, a ne Artura, kao osnivača vitezova Okrugloga stola u 6. stoljeću.

Merlin se navodno rodio u Walesu oko 470.g., nekoliko godina prije Artura. Otac mu je bio rimski sudac, a majka vestalka (djevičanske svećenice posvećene rimskoj božici ognjišta Vesti), koja se kasnije povukla iz reda. U Rimskom se carstvu takav čin kažnjavao smrću pa je Merlinova majka, kako bi spasila život, tvrdila da je bezgrešno začela, te sucima objasnila da su dijete koje nosi odabrali bogovi. Kada se dijete rodilo, nazvala ga je Ambrozije, što znači besmrtan (budući da je ambrozija mitska hrana bogova).

Ambrozije je kasnije postao Merlin, a bio je ne samo bard, pjesnik, glazbenik i pjevač, već i druid, vidovnjak, čarobnjak i savjetnik Ambroziju Aurelijanu, kraljeviću koji je oslobodio britanski otok suprotstavivši se, negdje koncem 5. st., kralju i protjeravši njegove saske saveznike.

Prema legendi, britanskog su kralja jednoga dana njegovi vidovnjaci i čarobnjaci upozorili da mu se prijestolje našlo u opasnosti. Tvrdili su da je osoba za to odgovorna zapravo zao duh koji se suprotstavlja njegovim namjerama pod krinkom dječaka rođenog bez oca. Vladarevi vojnici krenuli su u potragu za tim djetetom te pred kralja doveli Ambrozija, budućeg Merlina, koji je tom prilikom iznio svoje prvo proročanstvo. Pred kraljem, njegovim vidovnjacima i čarobnjacima, otkrio je da se ispod zamka nalazi veliko jezero, te da je na njegovu dnu školjka u kojoj su dvije zmije: jedna crvena, a druga bijela. Kada su se njegove riječi pokazale točnima, školjku su razbili, a zmije oslobodili. Bijela je potom žestoko napala crvenu i u tri ju je navrata gotovo nadvladala. No crvena je nakon nekog vremena ipak stekla prednost i otjerala bijelu zmiju. Ambrozije je objasnio da bijela zmija simbolizira stijeg kralja i njegovih saveznika Sasa, a crvena britanski stijeg. Predvidio je i da će, nakon što ih izdajnički kralj triput nadvlada, Briti napokon ustati i protjerati tiranina i njegove barbare. Tako je doista i bilo, te je, prema legendi o Arturu, to proglašeno prvim Ambrozijevim čudom i prvim pravim proročanstvom. I tako je britanski bard postao druidom Merlinom.

U keltskoj legendi druid nije bio tek svećenik koji štuje drveće, izvore, stijene, mitska šumska stvorenja i duhove vatre, zraka, zemlje i vode. On je ujedno i liječnik, iscjelitelj, filozof, astrolog, čarobnjak, vidovnjak, pjesnik, glazbenik i učitelj, a imao je i značajan utjecaj u politici. Stoga se Merlina smatralo ključnim likom druidizma. Ostalo su učinile mašta i fantazija.

Nakon smrti Ambrozija Aurelijana, kraljevića koji je oslobodio Britaniju, Merlin je postao bardom njegova nasljednika, kralja Artura, kojemu je bio i vidovnjak, astrolog, čarobnjak i politički savjetnik. Pomagao je kralju tijekom junačkoga otpora, rata koji je koncem 6. st. opustošio zemlju, i tijekom kojeg su Briti, koji su se sklonili u Wales i u Cornwall, sa sjevera zemlje protjerali barbarske horde Sasa, Juta i Angla, koje su zauzele njihov otok. Pobjede kralja Artura bile su toliko dojmljive da su začudile njegove suvremenike, koji su ih pripisali njegovim nadnaravnim moćima.

Potkraj života, približno oko 560.g., Merlin je bio svjedok bratoubilačkog rata između velških i škotskih Brita, no ovoga je puta bio nemoćan. Ta je epizoda imala kobne posljedice po njegovo duševno zdravlje, kao i po njegovu vjeru u ljude. Vratio se u divljinu i nedugo zatim umro kao pustinjak negdje u šumama Cornwalla, okružen duhovima prirode. Druid, prorok i čarobnjak Merlin postao je junak legendi, a pretskazao je, između ostalog, rođenje kralja Artura, otpor Brita i poraz barbarskih osvajača.

Legenda se ubrzo proširila i izvan britanskog otočja, širom kršćanskoga svijeta. Nedugo nakon Arturove i Merlinove smrti papa Grgur Veliki poslao je nekolicinu redovnika benediktinaca da pokrste Brite. Tijekom stoljeća koje je uslijedilo, potraga za svetim Gralom pridala je novu dimenziju legendi o Arturu i Merlinu, postavši tako glavnom težnjom i ciljem vitezova Okrugloga stola. Kršćani su legendarne podvige arturovskih junaka isprepleli s biblijskim pričama, da bi na taj način lakše širili nauk o Kristu.

(D. Colin)

 

[anuška]

LEGENDA O KRALJU ARTURU

Ova je legenda najviše zaokupljala pažnju čoveka naše zapadne civilizacije. Ona je dominantni novovekovni mit koji je praktično poslužio kao temeljni obrazac kulturne socijalizacije evropskog post-antičkog društva. U proteklih osam vekova napisano je mnogo verzija i komentara o kralju Arturu i vitezovima Okruglog stola, a adaptacije ovog mita još uvek su ukorenjene u usmenom predanju većine evropskih naroda. Mnogi su gradovi imali vlastiti prikaz legende i u njima se govori o kralju ili velikom vitezu koji spava, zajedno sa svojom družinom.
Bitna odrednica arturovskog mita je to, što on nije samo arhetipski prikaz nečega što se zbilo u prošlosti, nego što sadržaj mita prikriveno traje do onog trenutka u budućnosti kada će se „kralj Artur i njegovi vitezovi ponovo probuditi i vratiti mir i pravdu na zemlju.”

IZVORI MITA
Dugo se smatralo da je lik kralja Artura u potpunosti izmišljen. Međutim, u poslednjih nekoliko decenija, nakon opsežnog istorijskog i arheološkog istraživanja, ustanovilo se stvarno postojanje britanskog poglavara u V veku. Britanci su, u stvari, bili Kelti koji su živeli u središnjem i južnom delu Velike Britanije. Artur se borio protiv anglo-saksonske invazije. Oko 420. godine, vladar rimske Britanije zavladao je varvarima Anglima i Sasima. Dvadeset godina kasnije, Angli su se okrenuli protiv centralne vlasti. Nakon pola veka borbi, pobedili su Britanci vođeni Arturom koji je restaurirao oblik vlasti Rimskog carstva. Artur je preuzeo vlast 470. godine, nakon smrti Ambrozija Aurelijana, i njegova vladavina je trajala oko 20 godina. Navodi se kako je bio snažan, pravedan vladar, koji je štitio svoj narod od varvara i varvarizma.

Arturovo ime se ubrzo proslavilo. Već u VI veku jedan galski pesnik hvali ga dok piše o nekom drugom ratniku koji je živeo nakon Artura, te na kraju navodi: „Bez obzira, ne može se uporediti sa Arturom.”
U istom veku, u delu De excidio et Conquestu Britanniae, govori se o Arturovoj vlasti, ali se ne spominje njegovo, nego ime Ambrozija Aurelijana. Kasnije, sredinom IX veka, Artura spominje galski pustinjak Nenije. On govori o Arturu kao o ratničkom vođi Britanaca koji su se borili protiv invazije Anglosaksonaca do kraja V veka.
Nakon toga Artur se spominje u hronici Annales Cambriae, napisanoj na latinskom jeziku krajem X veka. Tu se govori: „U bici Monte Badom, Artur je nosio krst našeg gospoda Isusa Hrista pred svojim ljudima tri dana i tri noći, i Britanci su postigli pobedu.” Na kraju piše: „U bici kod Kamlana Artur i Medraut su poginuli.” Ovaj Medraut je Mordred, izdajnik i uzurpator kraljevstva, Arturov nećak i sin.
U svom delu Istorija Britanskog kraljevstva, Džefri od Monmuta (Geoffrey de Monmouth) mestimično iznosi neproverenu istoriju jer se koristio tradicionalnim usmenim predanjem. Međutim, ovde nalazimo detalje Arturovog života, koji su kasnije postali osnova za ostale pisce. Džefri započinje svoju istoriju od mitskog Eneje, odakle, po njegovom mišljenju, proizlaze britanski kraljevi u dugoj lozi sve do Utera Pendragona koji je s Igrejnom, ženom jednog svog plemića, dobio sina Artura. To je početak priče o arturovskom mitu gde, iako ne istorijski, odmah nalazimo vezu sa drevnim grčkim mitovima. Artur je rođen na isti način kao i Herakle, čiji je otac, Zevs, preuzeo lik Amfitriona, kako bi mogao da se približi njegovoj ženi Alkmeni.
Džefri od Monmuta ne piše ništa o Arturovom detinjstvu. Tek kasniji autori, kao što je na primer Tomas Malori (Thomas Malory) u XV veku, pišu o tome kako je Merlin predao dete ser Hektoru koji je imao sina istog uzrasta, po imenu Kej.

Još od vremena starih hroničara bilo je rasprostranjeno verovanje da je pozornica većine starih viteških priča bio Arturov sjajni dvorac Kamelot, smešten u velikom gradu negde na zapadu kraljevstva. Nedaleko od Glastonberijske opatije nalazi se mesto Kedberi (Cadbury), u grofoviji Somerset. Istoričar Džon Lilend (John Lelend), koji je živeo u vreme dinastije Tjudor u XVI veku, piše: „Na jugu Kedberija stajaše Kamelot, nekad slavni grad ili dvorac. Ljudi ne mogu reći ništa više, već samo da su čuli da se govori kako je Artur često boravio u Kamelotu.” Na brežuljku u Kedberiju nalazi se zamak, poznat kao „Dvorac kralja Artura”.
Dalja arheološka istraživanja potvrdila su da je ovo utvrđenje iz gvozdenog doba bilo ponovo nastanjeno na duže vreme nakon pada rimske vlasti, krajem IV veka. Postoje istorijske beleške o nekom moćnom britanskom vođi koji je sa svojim ratnicima nastanio taj zamak i koji je pio vino uvezeno s kontinenta u posudama mediteranskog porekla. Ostaci tih posuda zaista su pronađeni u zamku.

NASTANAK MITA
Bez obzira na istorijske činjenice koje govore o stvarnom postojanju britanskog vođe Artura u V veku, fragmenti mita o Arturu mita javljaju se sa pojavom viteštva u srednjem veku.
Naime, pisane fragmente mita pronalazimo tek krajem XI veka, kao odgovor na duhovne težnje ljudi u tadašnjoj Evropi.
Približavanjem hiljaditoj godini nakon Hrista, naglo je porastao strah od kraja sveta. Taj fenomen povezan je s hebrejskom tradicijom o dolasku Antihrista i novog Mesije. „Jedan kralj, jedna zemlja”, bilo je geslo koje se tada uzvikivalo. Štaviše, usledile su i neke prirodne nepogode: epidemija, glad, zlokobni predznaci, kao pojava kometa, pomračenje sunca, itd... Stvorena je klima pesimizma, katastrofizma, koja je skoro paralisala privredu XI veka.
Kada je prošla 1033. godina (hiljadu godina nakon Hristove smrti), počinje da jenjava kolektivni strah i pokora. U politici, privredi, kulturi i religijskoj aktivnosti Evropa je tek tada počela da razvija svoju vlastitu civilizaciju. U Nemačkoj, Francuskoj i Engleskoj vlast se centralizovala uspostavljanjem sistema lokalne administracije koji je imao zadatak da održava zakon kralja. Stvaranjem takve snažne vlasti, rešio se problem feudalne anarhije, povećao se srednji stalež i usledio je razvitak gradova.
U to vreme organizuju se brojne grupe idealista koje, iako vremenom nestaju, dugoročno uzrokuju promene u crkvi i društvu. Kroz simbole kralja Artura, vitezova Okruglog stola i Svetog grala, oni kanališu svoje težnje. U početku, preko tih simbola traže spas i beg od teške stvarnosti, a kasnije u njima pronalaze nešto zbog čega vredi živeti i boriti se. Tako nastaju viteški redovi i duhovno viteštvo.
S druge strane, početak srednjovekovnog viteštva povezan je s pojavom ratnika-konjanika, posebno u Francuskoj krajem X veka, kada konjanici postaju najvažnije vojno telo. Vitezovi-konjanici nastaju iz potrebe plemstva i crkve, radi odbrane od neprijatelja ili od pljačkaških i drumskih razbojnika. Crkvi sve više odgovara ovakav tip ratnika, kog prilagođava hrišćanskom duhu: borbi protiv nepravde i bezboštva. Iz krila crkve proizlaze slavni pisci arturovskog mita, kao što je to krajem XII veka slučaj sa Robertom de Boronom.

Viteštvo poprima evropske razmere i od XII veka postaje oblik socijalnog, moralnog i religijskog kodeksa ponašanja, s posebnim naglaskom na vrline, hrabrost, čast i služenje.
Stapanjem dvaju različitih moralnih shvatanja nastala je viteška etika. S jedne strane, viteštvo je bilo Militia Christi, posrednik između božanskih snaga i ljudi, a s druge strane je poprimilo uticaj dvorske etike, kod koje je herojski napor viteza bio inspirisan ljubavlju prema njegovoj dami. Ezoterijski gledano, dama je bila personifikacija duše viteza, a ljubav o kojoj se ovde govori, odnosi se na ono što nazivamo platonska ljubav.
Uporedo s pojavom ove socijalne strukture, pojavile su se u pisanom obliku priče o kralju Arturu, vitezovima Okruglog stola i Svetom gralu, i nadahnjivale su ideal srednjovekovnog viteštva. Do XI veka, legenda o Arturu prenosila se usmenim predanjem, a u XII i XIII veku napisane su najvažnije priče arturovskog mita. One su više ili manje hrišćanske adaptacije keltskih i germanskih legendi i mitova, i stoga nam prenose hiljadugodišnja učenja zaodenuta karakteristikama vremena u kom su nastale.
U hrišćanstvu, Artur je predstavnik Hrista na zemlji. On je branitelj vere i kralj koji se suprotstavlja snagama zla. Međutim, viteški ideal, iako je hrišćanski, nadilazio je crkvene okvire i izražavao je svetovni i duboko ezoterijski karakter. Po uzoru na Arturov Kamelot, evropski kraljevski dvorovi bili su mesto gde se ovaj ideal oblikovao. Svi poznati pisci koji su prenosili ovaj mit, bili su pod zaštitom plemstva ili kraljeva.

KRATKI SADRŽAJ LEGENDE
Engleski vitez Uter zaljubio se u lepu gospu po imenu Igrejn, ženu Gorloa, vojvode od Kornvola. Pomoću Merlinove magije, Uter uzme Gorloev lik i na taj način Artur biva začet. U isto vreme, Gorlo gine u boju, što omogućava Uteru da oženi Igrejn. Kao protivuslugu Merlinu, Uter je obećao da će mu po rođenju dati dete. Nedugo po rođenju, Merlin odvodi Artura i njegovo podizanje poverava časnom vitezu Hektoru.
Nakon Uterove smrti, kako bi sprečio razdor u kraljevstvu i doveo Artura na presto, Merlin polaže kamenu kocku s nakovnjem u koji je bio zaboden mač. Na balčaku mača bile su zlatnim slovima urezane ove reči:
„Ko god izvuče ovaj mač iz ovog kamena i ovog nakovnja, taj je pravi kralj cele Engleske.”
Nastala je gužva oko izvlačenja mača, jer su mnogi ambiciozni plemići priželjkivali engleski tron. Međutim, ni jedan od njih nije uspeo da izvuče mač. Tuda je gotovo slučajno prolazio Artur i izvukao ga.
Izvukao ga je bez ikakvog napora i odneo svom bratu Keju, kome je mač trebao za turnir. Kej je odmah prepoznao mač i zahtevao engleski presto. Ser Hektor, prozrevši Kejevo lukavstvo, izvlači iz njega priznanje i saznaje celu istinu. Mač je ponovo uglavljen u kamen i Artur ga, kao dokaz, pred svima lako izvlači, čak i nekoliko puta...

MAČ U KAMENU
Ekskalibur, mač koji je Artur izvukao iz kamena i nakovnja, služio je kao iskušenje kraljevske sposobnosti. Pre nego što postane kralj naroda, vladar ljudi, pravi kralj prvo mora da bude gospodar i vladar nad samim sobom. Pre nego što pokuša da uvede red i pravednost u svoje kraljevstvo, on ih mora učvrstiti unutar samoga sebe.
Stoga je mač u kamenu simbol čovekovog stanja: duha zatvorenog u materiji, duše kao zatvorenika i roba fizičkih, emocionalnih i mentalnih želja i strasti. Ovaj simbol nam govori kako većina ljudi nema slobodu da se ponaša onako kako bi zaista želela.
Artur je postigao svoju slobodu, pobedio je svoju nižu prirodu koja je njegov duh vezivala za nagone tela. On je izvukao mač iz kamena, što znači da je vlastitu volju oslobodio vlasti svoje niže prirode. Na taj način dokazuje da je sposoban da vlada sobom, što je osnovni preduslov sposobnosti mudrog i pravednog vladanja svojim podanicima.

OKRUGLI STO
Središnji simbol arturovskog mita je Okrugli sto. S jedne strane, on predstavlja najviši način realizacije viteškog ideala. Artur i njegovi vitezovi živi su primer mogućnosti čovečanstva. Okrugli sto, koji je izrezbario Merlin, ima magijske kvalitete jer svojim izazovnim postojanjem poseduje sposobnost transformisanja ljudi. On pretvara olovo mana u zlato viteških vrlina čoveka, koji se na taj način usavršava. On ima moć realizacije ideala stvaranjem kriterijuma, zdravog osećaja stida i odgovornosti. Na taj način budi inspiraciju koja ljude usmerava ka ispravnom delovanju, koje ih uzdiže do nivoa na kome se nalaze oni koji su ideal postigli.

 

[Boki]

Obožavam sve legende i mitove, ali sam filmove o kralju Arturu i čarobnjaku Merlinu odgledao sve i to po nekoliko puta, čak i crtane filmove.

 

[anuška]

Okrugli sto je takođe i simbol „božanskog reda” ili prirodnog uređenja, koje Konfucije naziva zakon Li, a nalazimo ga i u poznatom obliku Platonovih ideja. To je drevno učenje koje nam govori o manifestovanom svemiru kao odrazu božanskog i savršenog svemira. Okrugli sto oponaša božanski red, odnosno uređenje svemira. Poput univerzuma, i sto je okrugao, bez početka i kraja. Kao što Sunce upravlja znakovima zodijaka, tako i Artur upravlja svojim vitezovima kojih je dvanaest. Ovaj arhetipski princip simbol je hijerarhije koja postoji unutar čoveka: Artur je vladajući princip, duh, a vitezovi su niži elementi koji bivaju suptilizovani i transformisani (fizički, emocionalni i mentalni nivo), pa u saradnji s duhom, donose pravednost i red duši. U trenutku kada Artur postaje kralj, on oko sebe okuplja najbolje vitezove i oni se zajednički bore protiv pobunjeničkih i sebičnih barona, te ih, nakon mnogih borbi, pobeđuju. Ovo simbolizuje bitku koja čeka svakog čoveka. Dok nema kralja, sebični elementi grabe svoju priliku i uzrokuju haotično stanje. Oni objavljuju rat ne samo duhu, već se izazivaju i međusobno, tako da ni oni sami nisu srećni. Potreban mir duše može doneti jedino kralj, ali ne onaj koji je izabran među pohlepnim baronima, već pravi kralj, prirodni kralj, jedini koji je sposoban da izvuče mač iz kamena. U svakome od nas Artur, budući kralj, čeka svoj poziv na bitku, početak unutarnje borbe, kako bi naposletku pravda, mir i red zamenili nepravdu, mržnju i anarhiju.

IDEAL VITEŠTVA
Ideal viteštva je ideal Okruglog stola. U srednjem veku to nije bilo samo nošenje oružja, borba sa zmajevima i povremeni sukobi na turnirima. To je bio tek spoljašnji oblik, prikaz stvaran ili izmišljen iz pedagoških razloga i specifično obeležje tadašnje Evrope.
Ono što je važno jeste duh viteštva, stanje svesti i unutarnje borbenosti. Pravi vitez u sebi objedinjuje vrline ratnika i mistika. To se ne odnosi na ono što danas nazivamo ratom i misticizmom, nego na ranije spomenutu unutarnju borbu i etičku težnju ka realizaciji viteškog ideala. U mitu o Arturu, ovo se simbolički prikazuje kroz potragu za Svetim gralom. To je vrhunac viteškog ideala koji se može ostvariti na zemlji.
Kad je Okrugli sto dostigao svoj cilj, uspostavljanje pravde na zemlji, Arturu i njegovim vitezovima prikazala se vizija Svetog grala. Između ostalog, kaže se, to je posuda u kojoj je Josif iz Arimateje doneo Hristovu krv u Britaniju. U keltskoj mitologiji nalazimo nešto vrlo slično: tzv. „kotao izobilja” koji može da zasiti najgladnijeg i najžednijeg čoveka. Očito je da i kotao i Gral sadrže isto – „vode večnog života”.
Od svih vitezova koji su pošli u traganje za Gralom, samo ga je jedan zaista video. To je Galahad, vitez čista srca. Kaže se da je samo onome ko je postao tako čist kao što su vode večnog života, dopušteno da ih okusi. Potpuna vizija Svetog grala predstavlja poslednju stepenicu u ljudskoj evoluciji, i jednom kada je postigao ovo savršenstvo, Galahad nema više šta da postigne na zemlji. Zbog toga, na njegov vlastiti zahtev, on ubrzo umire.
Okrugli sto se nakon toga raspada jer je dostigao svoj vrhunac. Krug je zatvoren. Kralj Artur je teško ranjen u poslednjoj bici protiv izdajničkog viteza Mordreda, i on biva čamcem odveden na magično ostrvo Avalon, gde će mu rane biti zalečene. Ali pre nego što je Artur otplovio, obećao je da će se ponovno vratiti, kada će još jednom biti ponovljen isti ciklus. Pojaviće se još jedan Galahad, a možda i više njih, koji će dostići potpunu viziju Svetog grala. Ovi ciklusi će se nastavljati dalje, sve dok svaka ljudska duša ne postigne isto savršenstvo kao kralj Artur i vitez Galahad. Sve do tada će kralj Artur, poput Sunca, izlaziti i zalaziti do trenutka kada ljudima više ne bude trebalo njegovo svetlo.
Drugim rečima, ovaj mit nam prenosi učenje o ustrojstvu sveta, vladavini duha nad materijom. Iako se snaga duha i materije ciklično smenjuju, uvek će se povratkom „Artura i njegovih vitezova” uspostavljati ispravan poredak sveta, kada će snaga ljudskog duha nadjačati snagu materije, omogućivši tako napredak na evolutivnoj stazi sakupljanja iskustava.
Nažalost, danas se ovaj mit uglavnom koristi za zabavljanje dece i romantičnu dokolicu. Zaboravilo se u kojoj je meri bio inspiracija i ideal ljudima kasnog srednjeg veka koji su postavili temelje naše moderne civilizacije. Ali, najvažnije od svega, zaboravilo se da Artur spava u svakome od nas i da pre nego što pokušamo da uspostavimo pravdu u ovom svetu, moramo da je uspostavimo u sebi.

Izvor:NovaAkropola

 

[Boki]

zz

Ja očekujem i treću temu o legendama...

 

[anuška]

Casanova

Legendarni Giacomo Casanova poznat je kao ljubavnik kojem ni jedna žena u Europi nije mogla odoljeti.

Danas, dva stoljeća nakon njegove smrti još uvijek je sinonim, ali i uzor za sve playboye.
Ipak, istražujući za svoju knjigu Judith Summers otkrila je kako je Casanova bio daleko od hladnokrvnog iskorištavača žena, unatoč legendi koja ga prati. Bio je profeminist čija su vjerovanja kako je žena ravnopravna s muškarcima bila daleko ispred vremena u kojem je živio.

Unatoč brojci od 200 žrtava koje je uspio zavesti, postojalo je još mnogo žena koje su molile za njegovu darežljivost, ljubaznost – i njegovu ranjivost.

Casanova je rođen u Veneciji 1725. godine, a unatoč tome što je kroz prvih osam godina života smatran „imbecilom“ (patio je i od snažnog krvarenja iz nosa), nadmašio je očekivanja roditelja i postao najmanje intelektualno jednak muškarcima svojih godina. Razumio je ljudsku psihu toliko da bi mu i Sigmund Freud pozavidio, imao je fantastičnu memoriju i osobnost koja je impresionirala svaku osobu koja bi ga upoznala, od Voltaira do Katarine Velike. Otac mu je bio glumac i redatelj, a majka poznata europska glumica.

Svoje crkvene karijere odrekao se kako bi postao vojnik, nakon toga poduzetnik, autor i zavodnik. S 21 godinu je zapao u loše društvo, međutim jedan događaj u potpunosti mu je promijenio život. Vraćajući se iz svatova u kojima je svirao violinu zapazio je u gondoli mletačkog plemića kojemu je pozlilo. Casanova mu je spasio život, a ovaj mu u znak zahvale dao slugu, sobu i deset cekina na mjesec, što mu je omogućilo lagodan život i pristup visokom društvu.

Visok manje od 1,80 m Casanova je bio iznimno privlačan. Nikad nije pomišljao na brak, a znao je kako mu ni jedna žena ne može odoljeti.

Venecijanske vlasti uhodile su Casanovu jer su ga smatrale opasnim. Izrečena mu je i zatvorska kazna od pet godina zbog protuvjerskog ponašanja i uvrede morala, no iz zatvora je pobjegao u Pariz, gdje je upravo zbog bijega postao popularan, jer se smatralo kako je iz tog zatvora nemoguće pobjeći. S vremenom postaje omiljena osoba na dvoru francuskog kralja Luja XV.

Casanova i dalje nije imao stalne prihode, ali se uvijek odijevao jako dobro, imao skupe kočije, raskošne večere, te je volio trošiti na žene i kocku. Živio je od plaćenih poslova i usluga koje je obavljao za francuske vlasti. A najveću zaradu ostvario je organizirajući lutriju. Od provizije, u samo godinu i pol, zaradio je u današnjim omjerima oko milijardu franaka. Da nije živio iznimno raskošno i poročno mogao je umrijeti kao bogataš. Ali to njega nije ispunjavalo.

Najveću prijevaru izveo je s gospođom D‘urfe, izvedba je trajala oko 4 godine. A nakon prijevare Casanova je rekao: „Pružajući potporu ludim zamislima te dame nije mi se činilo da je varam, jer to je već učinjeno i nisam je nipošto mogao prestati iskorištavati. Da sam joj iskreno rekao da su njene ideje smiješne ne bi mi vjerovala pa sam se prepustio struji“.

S 52 godine vratio se u Veneciju, ali se nakon svađe s plemićima morao se ponovno odseliti. Grof Josef Balnstein ponudio mu je mjesto knjižničara u svome dvorcu u Teplicama. Tu je živo sve do smrti. U dobi od 72 godine, na nagovor liječnika, započeo je pisati autobiografiju. Napisao je 12 naslova, a i do danas je to jedna od najvećih autobiografija svih vremena.

U Londonu je i sam postao ljubavna žrtva. U ljeto 1763. upoznao je Marianne de Charpillon šesnaestogodišnju kurtizanu, koja se nadala kako će upoznati bogatog muža koji bi joj uzdržavao obitelj. Novopridošao iz Pariza s novcima u džepu, Casanova je bio idealna žrtva. Na prvom sastanku Marianne mu je obećala kako će patiti za njom. I održala je svoju riječ. Iskoristila je sav njegov novac, a nikad se nije odrekla svoga posla i bila samo njegova. Toliko ga je izluđivala da je jednom prilikom na javnom mjestu, u parku stavio i nož na njen vrat prijeteći kako će je ubiti.
Ipak, kad god bi se Casanova pokušao distancirati od nje, Marianne bi ga uvjerila da ostane. Ta igra miša i mačke natjerala ga je da osvoji njeno srce po svaku cijenu.
Nakon što joj je dao novac, odjeću i skupe darove, gotovo da joj je dao i svoju moć zavođenja. Casanova, sofisticiran 30-godišnjak, nikad odbijen ostao je nemoćan pred jednom mladom kurtizanom. Nikad se nije potpuno oporavio od tog poraza.
Ipak smatra se kako je jedna od najvećih njegovih ljubavi bila je Henriete (kako ju je on zvao, njeno pravo ime bilo je najvjerojatnije Adelaide de Gueidan). Bila je nevjerojatno lijepa žena s dobrim vezama. Nesretno udana, odlučila je uzeti sudbinu u svoje ruke i pobjeći od muža. Na putu je upoznala je Casanovu, a on se zaljubio u nju.

Izvor:relax

 

[anuška]

Legenda o nastanku Rima


O najstarijoj povijesti Rima ne zna se baš mnogo budući da Rimljani nisu poznavali pismo stoga su se priče o samom osnivanju grada prenosile s koljena na koljeno.

Najpoznatija legenda je o blizancima Romulu i Remu.

Prema mitu grad Rim je osnovao Romul, sin Reje Silvije i boga Marsa.

Trojanski junak Eneja nakon pada i razaranja Troje je vrlo dugo lutao po svijetu te je došao u Lacij gdje je osnovao grad Albu Longu. Nakon njega je vladao Enejov potomak Numitor kojeg je s vlasti svrgnuo brat Amulije te je postao kralj grada Albe Longe.

Također je dao pogubiti njegovog sina, a kako bi izbjegao rođenje nasljednika koji bi mogao tražiti natrag prijestolje prisilio je nećakinju Reju Silviju da postane vestalska djevica (to je učinio jer je znao da se vestalke ne smiju udavati), no, ona se sjedini s bogom Marsom te rodi dva blizanca, Romula i Rema.

Ipak, Amulije ih je odmah po rođenju bacio u rijeku Tiber kako bi spriječio preuzimanje prijestolja.

Blizance je pronašla vučica Martia (Marsova vučica koja je i danas simbol grada Rima) u podnožju jednog od sedam brežuljaka te ih je dojila vlastitim mlijekom.

Nakon toga blizance je pronašao pastir Faustul te ih je uzeo i othranio.

Kada su bili dovoljno odrasli te čuli za svoju sudbinu odlučili su na brežuljku Palatinu osnovati svoj grad. Ubrzo su se počeli svađati koji će od njih dvojice vladati gradom te je Romul u toj svađi ubio brata.

Kako je poznato Romul je 21. travnja 753. godine prije Krista osnovao grad te je bio njegov prvi kralj. U njega je primao pastire iz okoline, lutalice te izbjeglice iz okolnih gradova te je gad nazvan Roma.

Izvor:relax

 

[anuška]

Robin Hood


Taj legendarni junak za pravdu i slobodu ! No, učenjaci do danas nisu utvrdili, je li Robin Hood zaista i postojao.

Svici s popisom pučanstva iz 1228.g i 1230.g , spominju nekog Roberta Hooda, s nadimkom Hobbehod, pa ga opisuju kao bjegunca pred zakonom. Čak je nekako u isto to vrijeme postojao i sir Robert Thwing, koji je stao na čelo pokreta, koji je vršio prepade na samostane, pa im otimao žito koje je dijelio sirotinji. Nevolje kod određivanja nastanka priča o Robin Hoodu, stvaraju i različiti engleski monarsi koji se pojavljuju u raznim verzijama priče. Jedan ljetopisac Walter Bower je Robina Hooda ugradio u pobunu što ju je 1265.g protiv kralja Henrika III poveo njegov šurjak Simon de Montfort. Pa su poslije njegova poraza u boju, mnogi buntovnici zadržali svoje oružje i počeli živjeti slično Robin Hoodu iz balada. U Bowerovoj je tezi najnezgodniji detalj bio dugi luk, koji je istovremeno u mnogim baladama bio Robinov zaštitni znak.On naime, u doba pobune Simona de Montforta nije još bio izumljen. Jedan dokument iz 1322.g spominje Robin Hoodov kamen u Yorkshireu, šta bi upućivalo da su u to doba balade o njemu već bile dobro poznate. Učenjaci koji bi izvornog Robina smjestili u to doba, smatraju da je predložak za tog neuhvatljivog junaka bio Robert Hood, političar iz Wakefielda, sudionik ustanka pod vodstvom erla od Lancastera. Oni ističu da je sljedeće godine Nottingham posjetio kralj Eduard II, pa ga uzeo u službu kao dvorskog slugu, koji je narednih godinu dana primao plaću, poslije čega se povukao. Ti se dokazi sjajno slažu sa trećom pričom iz Littel Geste of Robyn Hode. Spominjanje kralja Eduarda II, smjestilo bi dakle tog junačkog odmetnika u prvu četvrtinu 14.stoljeća. No međutim, u drugim se verzijama Robin pojavljuje kao miljenik kralja Rikarda I Lavljeg Srca, a on je vladao od 1189.g- 1199.g, dakle zadnje desetljeće 12.stoljeća.

​

​

U svakom slučaju, legenda o njemu se stalno razvija. No, u ranijim se baladama, recimo, nigdje ne spominje Maid Marian, dama Robinova srca. Ona se prvi put pojavljuje tek u verzijama s kraja 15.stoljeća.Divovski Little John u Robinovoj je družini od prvih balada, ali se zato fratar Tuck pojavljuje tek kasnije u priči, gdje Robina baca u potok. Zbog svih tih proturječnih mnogobrojnih dodataka legendi o Robin Hoodu, malo je vjerojatno da će se izvorni junak zapravo ikada otkriti. Tako je većina današnjih učenjaka složna, da on zapravo predstavlja određeni tip književnog junaka, koji se slavio u baladama od početka 14.stoljeća.

Izvor:Istine,mitovi i legende