Dogodilo se na današnji dan

[Stemis]

29. mart

1795. - Betoven je (24) debitovao kao pijanista u Beču.

1798. - Oformljena je Republika Švajcarska.

1848. - Nijagarini vodopadi nisu proticali čitavih 30 sati - zaledili su se.

1866. - Održana je poslednja predstava (komad "Srpske cveti") u jednoj od prvih pozorišnih sala u Beogradu - u Velikoj pivari u Gepartovoj ulici. Ova predstava je između ostalog zapamćena i po nezgodi, jer se za vreme predstave provalio patos na pozornici i glumci su propali u podrum.

1879. - U Moskvi je premijerno izvedena opera Čajkovskog "Evgenije Onjegin".

1886. - Hemičar i farmaceut Džon Pemberton počinje da reklamira koka-kolu (sa kokainom).

1894. - Profesor Poljoprivrednog fakulteta u Beogradu Mihailo Avramović osnovao je u Vranovu kod Smedereva prvu srpsku zemljoradničko-kreditnu zadrugu. Ubrzo je pokret osnivanja zadruga u Srbiji uzeo maha i 1895. stvoren je Glavni savez zemljoradničkih zadruga.

1903. - Srpski kralj Aleksandar Obrenović zabranio je "Radničke novine", glasilo Srpske socijaldemokratske partije. Povod su bile martovske demonstracije protiv vladavine Obrenovića, a list je u junu 1903, posle ubistva kralja i njegove supruge Drage i pada dinastije Obrenović, ponovo počeo da izlazi.

1945. - Vlada ŠSR zvanično je priznala vladu Jugoslavije. Pre nje vladu Josipa Broza priznale su Velika Britanija i SAD.

1956. - U Novom Sadu su osnovane Jugoslovenske pozorišne igre "Sterijino pozorje", povodom 150 godina rođenja i stogodišnjice smrti srpskog komediografa Jovana Sterije Popovića. Otad se u tom gradu svakog maja organizuje "Sterijino pozorje", koje je znatno doprinelo unapređenju pozorišne umetnosti i razvitku domaće dramske književnosti.

1951. - Održana je 23. dodela Oskara. Najbolji film - "Sve o Iv", najbolji glumac - Džous Firer, najbolja glumica - Džudi Holidej.

1959. - Premijera filma "Neki to vole vruće". Glavne uloge - Merilin Monro i Džek Lemon.

1973. - Dva meseca nakon potpisivanja mirovnog sporazuma, poslednje američke vojne trupe napustile su Južni Vijetnam. Američka osmogodišnja intervencija u Vijetnamu je okončana.

1974. - Američka bespilotna letelica "Mariner 10", lansirana u novembru 1973, postala je prva takve vrtse koja se spustila na planetu Merkur i poslala slike sa nje.

1982. - 54. dodela Oskara: najbolji film - "Chariots of Fire", najbolja glumica - Ketrin Hepbern i najbolji glumac - Henri Fonda.

1989. - 61. dodela Oskara: najbolji film - "Rejnmen", najbolji glumac - Dastin Hofman i najbolja glumica - Džodi Foster.

1993. - 65. dodela Oskara: najbolji film - "Neoprošteno", najbolja glumica - Ema Tompson i najbolji glumac - Al Paćino.

1995. - Premijerna radio-emisija Hauarda Sterna u Čikagu.

 

[Stemis]

30. mart

1746. - Rođen je Francisko Goja, španski slikar i graver. Najviše je slikao portrete koji se ubrajaju u najlepše u tom žanru. Radio je i kompozicije iz savremenog života i istorije, od kojih "Streljanje" obeležava novu epohu u slikarstvu. Čuveni su mu i nacrti za goblene sa motivima iz života španskog društva. Izradio je i veliki broj gravira na kojima je s neuporedivom invencijom i jezivim sarkazmom prikazao zlodela inkvizicije, strahote rata i ljudske poroke.

1842. - Eter je prvi put kao anestetičko sredstvo upotrebio dr Kroford Long.

1853. - Rođen je Vinsent van Gog, holandski i francuski slikar, jedan od najoriginalnijih i najtemperamentnijih modernih evropskih slikara. Njegova dela su ekspresivna, puna prodorne snage, građena na osnovu odnosa široko postavljenih bojenih ploha uznemirene frakture koja u svom kretanju prati oblik predmeta čvrstih kontura preko teme pejzaža, portreta i mrtve prirode. Odražavaju neposredna psihička stanja u širokoj skali raspoloženja. Karakteriše ih jaka ekspresivnost i emotivnost uopšte. Početni period Van Goga vezuje za realizam, ali nakon prelaska iz Holandije u Pariz, on rasvetljava paletu boja i uklapa se u impresionistički stil. Izvršio je veliki uticaj na modernu umetnost. Najčuvenija dela: "Doktor Gaše", "Slika moje sobe", "Suncokreti", "Žitno polje pod čempresima", autoportreti... Umro je 1890. godine.

1858. - Patentirana je grafitna olovka sa gumicom na vrhu. Izumitelj je Hajman Lipman.

1866. - Premijera "Prodane neveste" Bedžiha Smetane.

1870. - Usvojen je 15. amandman na Ustav SAD-a koji je garantovao crncima pravo glasa.

1932. - Emilija Irhart je prva žena koja je sama preletela Atlantski okean.

1950. - Predstavljen je fototranzistor - izumitelj je bio Mjurej Hil.

1955. - 27. dodela Oskara. Najbolji film - "On the Waterfront", najbolji glumac - Marlon Brando i najbolja glumica - Grejs Keli.

1973. - S glavne železničke stanice u Beogradu ispraćena je poslednja kompozicija s lokomotivom na parnu vuču.

1981. - Džon Hinkli Džunior pucao je na američkog predsednika Ronalda Regana i pri tom ga ranio.

1987. - 59. dodela Oskara. Najbolji film - "Vod" ("Platoon"), najbolji glumac - Pol Njumen i najbolja glumica - Marli Metlin.

1987. - "Suncokreti" Vinsenta van Goga prodati su za rekordnih 22.500.000 funti (39,7 miliona dolara).

1992. - 64. dodela Oskara. Najbolji film - "Kad jaganjci utihnu", najbolji glumac -Entoni Hopkins i najbolja glumica - Džodi Foster.

1999. - Treći napad NATO-a na čačansku fabriku "Sloboda". Šteta je procenjena na najmanje 300 miliona dolara.

 

[Stemis]

31. mart

1732 - Rođen je Jozef Hajdn, austrijski kompozitor. Najpre je bio pevač u dečjem horu u Beču, a potom muzičar na dvoru kneza Esterhazija. U dva maha je putovao u Englesku, gde su nastala njegova najzrelija dela i gde je stekao svetsku slavu. Najveći značaj imaju njegove simfonije i gudački kvarteti, čiji je klasični oblik proširio i usavršio u pogledu tematike. Boraveći u sredini nastanjenoj Gradišćanskim Hrvatima, napajao se slovenskim narodnim napevima koje je uneo u mnoga dela, između ostalog i u austrijsku himnu "Gott erhalte". U velikom nizu simfonija, ističu se grupe pariskih i londonskih simfonija.

1880 - Prvi put je ceo jedan grad opremljen električnim osvetljenjem - Vobah, SAD.

1889 - 320 metara visoka Ajfelova kula, čelične konstrukcije, zvanično je otvorena za svetsku izložbu, u znak sećanja na Francusku revoluciju.

1896 - Vitkomb Džadson predstavio je svoj izum - rajsferšlus.

1904 - Rođen je srpski slikar Đorđe Andrejević - Kun, član Srpske akademije nauka i umetnosti. Slikarstvo je učio u Beogradu, Veneciji, Milanu, Firenci, Rimu i Parizu. U predratnoj Jugoslaviji najviše je slikao prizore socijalne stvarnosti i društvenog revolta, a kao učesnik građanskog rata u Španiji od 1936. do 1939. i Narodnooslobodilačke borbe od 1941, prizore iz rata. Radio je velike kompozicije, portrete, mrtve prirode i figure, crteže, gravire, grafičke mape ("Krvavo zlato", "Za slobodu", "Partizani").

1921 - Albert Ajnštajn održao je predavanja u Njujorku predstavivši pri tom svoju novu teoriju - teoriju relativiteta.

1932 - 150 divljih labudova poginulo je na Nijagarinim vodopadima.

1937 - U Beogradu je otvorena Umetnička i muzička akademija.

1971 - Umro je srpski pravni filozof i stručnjak za krivično pravo Toma Živanović, profesor Beogradskog univerziteta, član Srpske akademije nauka i umetnosti. Dela: "Osnovni problemi krivičnog prava", "Sistem sintetičke pravne filozofije", "Osnovi krivičnog prava", "Osnovi vojnog krivičnog prava", "O istupima", "Sistem rasprava o sistemu krivičnog prava i primeni u drugim pravnim i vanpravnim naukama", "Osnovi krivičnog prava kraljevine Jugoslavije".

1981 - Prva dodela Zlatne maline. Pobednički film bio je "Can't Stop the Music". Ta nagrada je vrasta negativnog pandana Oskaru - pobednici su oni sa najgorim ostvarenjima u različitim kategorijama.

1981 - 53. dodela Oskara. Najbolji film - "Ordinary People", najbolji glumac - Robert de Niro i najbolja glumica - Sisi Spajsek.

 

[Stemis]

1. april

1778. - Oliver Polok, biznismen iz Nju Orleansa, kreira znak za dolar - $.

1864. - Rođena je srpska glumica Zorka Todosić, članica beogradskog Narodnog pozorišta od 1886. do 1913. godine, umetnica izuzetnog talenta i velike sugestivnosti. Ostvarila je niz karakternih, komičnih i dramskih uloga, nosila ceo operetski repertoar i igrala glavne uloge u komadima s pevanjem.

1876. - Održana je prva zvanična utakmica Nacionalne bejzbol lige između Bostona i Filadelfije.

1889. - U Čikagu je prodata prva mašina za pranje sudova.

1905. - Britanski istočnoafrički protektorat postaje kolonija Kenija.

1924. - Rođen je Miodrag Petrović Čkalja, popularni filmski i pozorišni komičar. Sa uspehom je tumačio likove domaće i strane komediografije lakog žanra, bio junak radio-televizijskih skečeva i komedija. Igrao je i u filmovima: "Put oko sveta", "Zajednički stan"...

1939. - Fašistički general Franko slomio je španske republikance. Time je završen španski građanski rat, koji je besneo 32 meseca i u kom je život izgubilo pola miliona ljudi, i to petina na frontu, a ostali u odmazdama. Posle završetka španskog građanskog rata, SAD priznaju vladu generala Franka.

1946. - U prvoj velikoj radnoj akciji omladine Jugoslavije posle oslobođenja zemlje od nacističke okupacije u Drugom svetskom ratu, počela je izgradnja pruge Brčko-Banovići. Prugu dugu 90 kilometara izgradilo je 60.000 mladih iz svih krajeva zemlje 7. novembra 1946.

1970. - U Beogradu je iz zgrade "Borbe" počelo emitovanje radija "Studio B".

1973. - Džon Lenon i Joko Ono formiraju novu državu bez granica i zakona, pod imenom Nutopija, čije je nacionalno obeležje tišina.

1979. - Iran proklamuje Islamsku republiku nakon smrti šaha.

1982. - SAD zvanično predaju zonu kanala Panami.

1991. - Zvanično je raspušten Varšavski pakt.

1999. - Avioni NATO-a su devetog dana napada na Jugoslaviju srušili prvi most - Varadinski most preko Dunava u Novom Sadu. Bilo je to drugo rušenje Varadinskog mosta - u Drugom svetskom ratu srušili su ga Nemci, posle čega je bio obnovljen.

 

[Stemis]

2. april

1513. - Španski istraživač Ponse de Leon otkrio je Floridu, koja ostaje pod španskom vlašću do 1763. godine.

1845. - H.L. Fizeau i J. Leon Foucault prava prve fotografije Sunca.

1900. - Rođen je srpski glumac Milivoje Živanović, prvak Jugoslovenskog dramskog pozorišta. Karijeru je počeo u Putujućem pozorištu Udruženja glumaca, a zalaganjem Branislava Nušića postao je stalni član Srpskog narodnog pozorišta u Novom Sadu. Kasnije je prešao u Skoplje, a 1932. ostvario svoj dugogodišnji san - primljen je u Narodno pozorište u Beogradu. Kad je 1947. osnovano Jugoslovensko dramsko pozorište, koje je okupilo glumačku elitu, Milivoje Živanović našao se u novom ansamblu. Za izuzetne glumačke kreacije dobio je niz priznanja, uključujući "Zlatnu medalju Stanislavskog" koju mu je dodelio Moskovski hudožestveni teatar, na čijim je daskama često gostovao.

1902. - U Los Anđelesu otvoren je prvi bioskop.

1917. - U Solunu je za vreme Prvog svetskog rata Srpski vojni sud pokrenuo proces protiv grupe oficira, uključujući generalštabnog pukovnika Dragutina Dimitrijevića Apisa. Bio je to obračun regenta Aleksandra Karađorđevića i prvaka Radikalne stranke Nikole Pašića s Apisom i oficirima koji su 1903. izvršili Majski prevrat i 1911. organizovali tajnu patriotsku organizaciju "Crna ruka". Optužbe za pripremanje pobune u vojsci, za prevrat i ubistvo regenta i srpskog premijera Nikole Pašića nisu dokazane, ali je Sud devet optuženih osudio na smrt i dvojicu na 15 godina robije. Veliki vojni sud delimično je preinačio presudu, ali su Apis, major Ljubomir Vulović i Rade Malobabić streljani na Solunskom polju 26. juna 1917. Na osnovu sačuvanog Vulovićevog pisma, proces je 2. juna 1953. obnovljen i Vrhovni sud Srbije rehabilitovao je Apisa i ostale nevino osuđene.

1954. - Prvi put su objavljeni planovi za izgradnju Diznilenda.

1958. - Brzina tornada dostigla je rekornih 450 km/h u mestu Wichita Falls u SAD-u.

1965. - Umro je srpski fiziolog Ilija Đuričić, predsednik Srpske akademije nauka i umetnosti od 1960. do 1965. i rektor Beogradskog univerziteta u periodu od 1950. do 1952. i od 1954. do 1956. Napisao je veći broj eksperimentalnih naučnih radova u oblasti fiziologije mišića, endokrinih žlezda, krvi, anafilaksije, kao i univerzitetske udžbenike "Veterinarska fiziologija" i "Osnovi specijalne patološke fiziologije".

1966. - Sovjetska "Luna 10" postaje prvi kosmički brod koji je kružio oko mesečeve orbite.

1968. - Čad formira Uniju centralnoafričkih država.

1970. - Katar dobija nezavisnost od Velike Britanije.

1972. - Održana 44. dodela nagrade "Oskar".

1974. - U Titogradu (sadašnja Podgorica) je osnovan Univerzitet Crne Gore. Sporazum o osnivanju najviše školske institucije potpisali su Ekonomski, Tehnički i Pravni fakultet, Viša pomorska škola u Kotoru, Pedagoška akademija u Nikšiću, Istorijski i Poljoprivredni institut i Institut za biološka i medicinska ispitivanja u Titogradu.

 

[Stemis]

3. april

1807. - U selu Voganj kraj Rume počela je Ticanova buna, nazvana tako prema njenom vođi Teodoru Avramoviću Ticanu. Podstaknuti pobedama srpskih ustanika nad Turcima i nezadovoljni teškim nametima, seljaci s vlastelinstva grofa Karla Pejačevića podigli su bunu i javili srpskom vojvodi Luki Lazareviću da se Srem digao na ustanak i da želi ujedinjenje sa Srbijom. Austrijska vojska, jaka gotovo kao jedna armija, za deset dana je ugušila bunu u kojoj je učestvovalo oko 15.000 seljaka iz 45 sela rumskog i iločkog vlastelinstva. Tican je uhvaćen i streljan krajem 1807.

1910. - Osvojen je najviši vrh severnoameričkog kontinenta - Maunt Mek Kinli (6.188 m).

1915. - Umrla je srpska slikarka Nadežda Petrović, profesor Akademije likovnih umetnosti u Beogradu i saosnivač "Kola srpskih sestara" (s Branislavom Nušićem), čije slike odlikuje snažan, originalan izraz i izvanredno bogatstvo boja. Umrla je od tifusa, kojim je zaražena dok je kao bolničarka negovala ranjene srpske vojnike u Prvom svetskom ratu u valjevskoj bolnici. Slikarstvo je studirala u Minhenu i Parizu, a prvu samostalnu izložbu priredila je 1900 godine. Sačuvano je oko 200 njenih dela, a pojedina se ubrajaju u sam vrh srpskog slikarstva i ravna su delima evropskih majstora tog vremena, poput slika "Resnik", "Notr Dam", "Autoportret", "Bulonjska šuma". Slikala je u rasponu od plenerizma do snažnog realizma prožetog ekspresionizmom. U Srbiji svog doba najsnažnije se vezala za modernu umetnost, anticipirajući njen dalji razvoj. Rođena je u porodici u kojoj su dve sestre postale slikarke, jedna muzičar, a najmlađi brat, Rastko Petrović, pisac.

1920. - Umro je srpski političar i istoričar Dragoljub-Draža Pavlović, profesor Beogradskog univerziteta, član Srpske kraljevske akademije, koji je 1919. izabran za prvog predsednika Narodne skupštine Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. Dela: "Ličnost u istoriji", "Istorizam i racionalizam", "Ujedinjenje Nemačke", "Požarevački mir 1718", "Srbija za vreme poslednjeg austrijsko-turskog rata 1788-1791".

1930. - Ras Tafari postaje etiopski car Hajle Selasije.

1933. - Avion je preleteo vrh Mont Everest.

1936. - Održana je najkraća borba u boksu sa rukavicama - trajala je svega 10 sekundi.

1948. - Održano je prvo takmičenje u umetničkom klizanju u SAD-u.

1948. - Hari Truman potpisao je Maršalov plan, kojim je predviđena ekonomska pomoć evropskim zemljama u iznosu od pet milijardi dolara.

1948. - Premijerom drame Ivana Cankara "Kralj Betajnove" u režiji Bojana Stupice - svečano je počelo s radom Jugoslovensko dramsko pozorište u Beogradu. Dramski ansambl je u početku imao 40 članova, direktor je bio pisac Eli Finci, a umetnički rukovodilac Bojan Stupica.

1965. - Lansiran je prvi kosmički brod na atomsku energiju.

1967. - Na Amaterskom svetskom prvenstvu u Beču, 113 istočnoevropskih hokejaša zatražilo je politički azil.

1975. - Bobiju Fišeru, severnoameričkom šahovskom velemajstoru, oduzeta je titula svetskog prvaka u šahu jer je odbio da se brani.

1982. - UN zahtevaju od Argentine da se povuče sa Foklandskih ostrva.

 

[Stemis]

4. april

1581 - Engleska kraljica Elizabeta I (Elizabeth) proglasila je zaviteza Frensisa Drejka (Francis Drake), gusara, potom admirala, prvog Engleza koji je oplovio svet.

1617 - Umro je škotski matematičar Džon Neper (John Napier),koji je pronašao i sastavio logaritamske tablice i dao uputstvo o njihovom sastavljanju.

1765 - U Petrogradu je umro Mihail Vasiljevič Lomonosov, ruskinaučnik, pesnik i akademik, enciklopedista svetskog glasa. Bavio se i fizikom, hemijom, geografijom i astronomijom i znatno doprineo razvoju tih nauka. Autor je prve ruske gramatike i osnivač Moskovskog univerziteta (1755), koji i danas nosi njegovo ime.

1825 - U Novom Sadu je rođen srpski naučnik i filolog ĐuraDaničić. Podržavao je Vuka Karadžića u borbi za reformu srpskog jezika i pravopisa ("Rat za srpski jezik i pravopis", 1847). Bio je sekretar Jugoslovenske akademije znanosti i umjetnosti u Zagrebu gde je 1880. pokrenuo izradu "Rečnika hrvatskog ili srpskog jezika". S latinskog je preveo Stari zavet.

1860 - U Beogradu je rođen Vojislav Ilić, pesnik koji se smatraosnivačem moderne poezije u srpskoj književnosti i tvorcem verističkog izraza ("Zimska idila", "Jesen", "Ja ništa više ne verujem", "Tamara", "Istok").

1905 - U zemljotresu u provinciji Lahore, tada delu britanskeIndije, poginulo je 19.000 ljudi.

1912 - U Tibetu je proglašena Kineska republika.

1914 - U Milfordu, američka država Pensilvanija, umro jefilozof, matematičar i naučnik Čarls Sanders Pirs (Charles, Peirce), začetnik filozofije pragmatizma ("Principi filozofije", "Elementi logike", "Pragmatizam i pragmaticizam").

1939 - Na irački presto stupio je Fejsal II (Faisal) nakonsmrti njegovog oca kralja Gazija I (Ghazi). 1949 - Ministri spoljnih poslova SAD i 11 zapadno evropskihdržava potpisali su u Vašingtonu Severno-atlantski pakt (NATO), vojni ugovor kojim je stvorena snažna vojnopolitička formacija zapadnih saveznika.

1960 - Francuska i Federacija Mali (Senegal i Sudan) potpisali susporazum kojim je Federacija Mali stekla nezavisnost.

1968 - U Memfisu, u američkoj saveznoj državi Tenesi, ubijen jeMartin Luter King, borac za građanska prava i mir. U borbi za ravnopravnost crnaca u SAD služio se Gandijevim metodama nenasilja i građanske neposlušnosti. Dobitnik je Nobelove nagrade za mir 1964. godine.

1969 - U Hjustonu, američka država Teksas, izvršena je prva operacija ugrađivanja veštačkog srca u ljudski organizam. Prvi pacijent sa ugrađenim veštačkim srcem živeo je samo četiri dana. 1975 - Prilikom pada američkog vojnog transportnog aviona posle poletanja iz Sajgona, poginulo je 155 vijetnamske dece, ratne siročadi.

1983 - Umrla je američka pozorišna i filmska glumica Glorija Svanson (Gloria Swanson), zvezda nemog i zvučnog filma ("Bulevar sumraka", "Kraljica Keli", "Gospođa San-Žen", "Zaza", "Muško i žensko"). 1998 - U eksploziji metana u ukrajinskom rudniku uglja Skačinsko, u Donjeckoj oblasti, poginula su 63 rudara.

1999 - U vazdušnim udarima NATO-a na rafineriju nafte u Pančevu poginula su tri radnika rafinerije. U bombardovanju toplane na Novom Beogradu poginuo je čuvar toplane.

2001 - Sudanski ministar odbrane i još 14 vojnih funkcionera poginuli su u avionskoj nesreći u kritičnom trenutku građanskog rata u zemlji.

2002 - Angolska vojska i UNITA potpisali su primirje u Luandi, čime je okončan jedan od najdužih i najkrvavijih afričkih ratova. Oko milion ljudi poginulo je u borbama vladinih snaga i UNITA koje su počele 1975. nakon sticanja nezavisnosti od Portugalije.

2002 - U Beogradu je u 82. godini preminuo arheolog Milutin Garašanin, član Srpske akademije nauka i počasni član mnogih evropskih akademija.

2003 - Agencija Tanjug poslavila je 60 godina postojanja.

2003 - Američke vojne snage zauzele su bagdadski međunarodni aerodrom "Sadam" (Saddam) i preimenovale ga u "Bagdad Internešenel" (Baghdad International).

2005 - General MUP-a Srbije Sreten Lukić dobrovoljno se predao Haškom tribunalu, pred kojim je optužen za ratne zločine tokom sukoba na Kosovu 1999. godine.

2006 - U Kuvajtu su, po prvi put u istoriji te države, žene izašle na izbore, nepunih godinu dana od kada su, izmenama izbornog zakona, dobile pravo glasa i pravo učešća na izborima.

 

[Stemis]

5. april

1814. - Rođen je Josif Pančić, naučnik, botaničar i prvi predsednik Srpske akademije nauka. Radio je neumorno na proučavanju flore Srbije. Glavno deo: "Flora kneževine Srbije"; pored toga, objavio je i "Priloge", posvećene flori Bugarske i Crne Gore, kao i niz rasprava.

1841. - U niškom, leskovačkom, pirotskom i vranjskom kraju izbila je buna naroda protiv Turaka, poznata kao Milojeva i Srndakova buna, koju su predvodili Miloje Jovanović i Nikola Srndak. Posle borbi kraj Prve Kutine i Gornjeg Matejevca, Turci su 23. aprila 1841. u krvi ugušili bunu, mnoga sela spalili, a Jovanovića pogubili.

1865. - Umro je srpski kompozitor, pijanista i horovođa, Kornelije Stanković, značajan za srpsku muziku kao osnivač nacionalnog pravca, zapisivač i harmonizator srpskog crkvenog pojanja. Školovao se u Aradu, Segedinu, Pešti, a u Beču je studirao kompoziciju. U Sremskim Karlovcima proučavao je i beležio dotad samo usmenom tradicijom sačuvano srpsko crkveno pojanje, a potom je bio horovođa Beogradskog pevačkog društva. Doprineo je interesovanju stranih kompozitora - posebno ruski, uključujući Petra Čajkovskog ("Slovenski marš") i Nikolaja Rimskog Korsakova ("Fantazija na srpske teme") - za srpsku muziku . Dela: "Pravoslavno crkveno pojanje u srpskoga naroda", "Srpske narodne pesme" u šest svezaka koje je harmonizovao za hor, za glas i klavir, ili samo za klavir.

1887. - Kralj Milan Obrenović je naimenovao prvih 16 članova Srbske kraljevske akademije, potom Srpske kraljevske akademije, prethodnice Srpske akademije nauka i umetnosti. Od 1888. akademici su sami birali stalne i dopisne članove.

1896. - Otvorene su prve savremene Olimpijske igre u Atini na kojima je učestvovalo 484 takmičara. Na njima su učestvovali samo muškarci, a žene su počele da se takmiče od 1900. godine.

1954. - Elvis Prisli snima svoj debitantski singl "That's All Right" .

1955. - Vinston Čerčil daje ostavku na funkciju premijera Velike Britanije. Njegovo mesto zauzima Entoni Eden.

1958. - Umrla je srpska književnica Isidora Sekulić, izuzetan stilista širokog obrazovanja i visoke kulture, tanani posmatrač ljudskih života i sudbina, pisac visoke duhovnosti i prefinjenog duha, uz to član Srpske akademije nauka i umetnosti. Kritičari je smatraju klasikom srpske književnosti, a povodom njene smrti jedan od kritičara je ocenio da je umro "literarno najkulturniji čovek našeg tla od Ćirila i Metodija do juče, do danas, možda do prekosutra". Sarađivala je u svim boljim srpskim i hrvatskim književnim časopisima. Bila je poznavalac mnogih jezika, izvrstan i veoma plodan prevodilac, naročito s engleskog jezika. Dela: putopis "Pisma iz Norveške", roman "Đakon Bogorodičine crkve", pripovetke "Hronika palanačkog groblja", "Saputnici", "Gospa Nola", eseji "Analitički trenuci i teme", "Zapisi o mome narodu", "Mir i nemir", "Njegošu - knjiga duboke odanosti", "Govor i jezik kulturna smotra naroda".

1963. - Bitlsi dobijaju svoju prvu srebrnu ploču za "Please Please Me" .

1964. - U Londonskom metrou pušteni su u vožnju prvi vozovi bez vozača.

1967. - Vil Čemrlen postavlja rekord NBA lige skokom od 41 metar.

1971. - Proradio vulkan Etna u Italiji.

1974. - Otvoren Svetski trgovinski centar u Njujorku (srušen u terorističkom napadu 11. septembra 2001.) koji je sa 110 spratova u tom momentu bio najviša zgrada na svetu.

 

[Stemis]

6. april

648. p. n. e. - Prva beleška o pomračenju Sunca koju su načinili stari Grci.

1838. - Umro je srpski novinar i publicista Dimitrije Davidović, otac srpske štampe. U Beču je 1813. pokrenuo "Novine serbske", koje su izlazile devet godina. Pritisnut dugovima, prešao je u Srbiju, gde je do 1829. bio sekretar kneza Miloša Obrenovića. Bio je kratko i ministar unutrašnjih poslova i prosvete. Po uzoru na francuski i belgijski ustav, izradio je liberalni Sretenjski ustav, usvojen u februaru 1835, koji nije odgovarao knezu Milošu, jer mu je ograničavao vlast. Iskoristivši negodovanje apsolutističke Austrije, Otomanskog carstva i Rusije povodom takvog ustava, knez ga je suspendovao već u martu 1835, posle čega je Davidović pao u kneževu nemilost.

1875. - Rođen je srpski filozof i matematičar Branislav Jeremić, poznat kao Branislav Petronijević, profesor Velike škole, potom Beogradskog univerziteta, i član Srpske akademije nauka i umetnosti. Tezom "Stav razloga" doktorirao je filozofiju u Lajpcigu. Izradio je originalni sistem, unutar kojeg je, pored metafizike, razmotrio i teoriju saznanja i filozofiju prirode. Metafizičko stanovište, koje je nazvao monopluralizam, razvijao je sučeljavajući ga sa s teorijama Baruha de Spinoze, Vilhelma Lajbnica i Džordža Berklija i povezao ga sa sopstvenom verzijom "diskretne geometrije", sa svojom "empirio-racionalističkom" teorijom saznanja i evolucionističkom filozofijom prirode. Pisao je na nemačkom i francuskom. Dela: "Principi metafizike" (dva toma), "Istorija novije filozofije", "Univerzalna evolucija", "Članci i studije" (četiri sveske), "Empirijska psihologija", "O vrednosti života" (sa autobiografijom, objavljeno posthumno).

1876. - Srpska vojska je ušla u Smederevsku tvrđavu i smenila turski garnizon. U ime kneza Mihaila Obrenovića, ključeve tvrđave primio je major Ljubomir Uzun-Mirković.

1896. - Počele prve savremene Olimpijske igre u Atini na kojima je učestvovalo 484 takmičara.

1906. - Prvi crtani film zaštićen je autorskim pravom.

1909. - Robert Piri i Metju Henson prvi stigli do Severnog pola.

1910. - Na inicijativu srpskog naučnika Jovana Cvijića, u Beogradu je osnovano Srpsko geografsko društvo. Cilj društva bio je širenje naučno-stručnog rada i popularisanje znanja iz oblasti geografije i njoj srodnih nauka.

1917. - SAD objavljuju rat Nemačkoj i ulaze u Prvi svetski rat.

1924. - Četiri aviona poleću iz Sijetla na prvi uspešan put oko sveta avionom.

1941. - Nacistička Nemačka je u Drugom svetskom ratu bez objave rata napala Jugoslaviju. Beograd je u 6.30h napalo 234 bombardera i 120 lovaca. Većina žitelja Beograda zatečena je na spavanju, jer je bila nedelja. U bombardovanju koje je nastavljeno i u naredna dva dana poginulo je oko 2.500 ljudi. Uništeno je više stotina zgrada, među kojima je bilo i zdanje Narodne biblioteke Srbije - ustanove osnovane 1832. - sa oko 300.000 knjiga, uključujući srednjovekovne spise neprocenjive kulturne vrednosti.

1973. - U Beogradu je otvorena nova zgrada Narodne biblioteke Srbije. Stara zgrada izgorela je do temelja u požaru 1941. godine.

 

[Stemis]

7. april

1929. - Radio Beograd je prvi put prenosio sportsku utakmicu u Jugoslaviji. Reporter Rade Stoilović prenosio je drugo poluvreme susreta beogradskih fudbalskih ekipa BSK-Jugoslavija.

1933. - Okončana je prohibicija u SAD-u.

1939. - Italija aneksira Albaniju.

1943. - Umro je srpski pisac i diplomata Jovan Dučić, član Srpske kraljevske akademije, čija je lirika izuzetne versifikacije, jezika i plastičnosti slika utisnula pečat na srpsku poeziju u prvoj polovini 20. veka. Diplomirao je prava u Parizu i od 1912. do 1941. bio ambasador kraljevina Srbije i Jugoslavije u velikim evropskim gradovima. Dugo posle oslobođenja zemlje, komunističke vlasti su nastojale da ga ignorišu kao stvaraoca, n to zbog političkog opredeljenja, lepeći mu posmrtno, s vremena na vreme, etiketu velikosrpskog nacionaliste. Tokom Drugog svetskog rata među prvima je ukazivao na zločinačku prirodu ustaške Nezavisne Države Hrvatske i stravični genocid nad Srbima. Njegovi zemni ostaci preneti su u otadžbinu iz SAD-a, gde je umro u emigraciji, u jesen 2000, čime je ispunjena poslednja Dučićeva želja - sahranjen je u rodnom Trebinju. Već prvom pesničkom zbirkom "Pjesme", izdatom 1901. u Mostaru, predstavio se kao nadahnut liričar i pesnik obuzet temama bola i usamljenosti, ljubavi i smrti. Pisao je i prozu ("Jutra sa Leotara"), putopise ("Gradovi i himere", "Pismo iz Ženeve", "Pismo s Alpa", "Pismo iz Španije"), eseje ("Blago cara Radovana", "Moji saputnici", "Staza pored puta"), studije ("Grof Sava Vladislavić"), istorijske spise ("Verujem u Boga i u srpstvo").

1948. - Osnovana je Svetska zdravstvena oranizacija, a današnji dan je proglašen svetskim danom zdravlja.

1963. - Donesen je ustav kojim je naziv Federativna Narodna Republika Jugoslavija promenjen u Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija, a Josip Broz proglašen za doživotnog šefa države. Tvorci ovog ustava isticali su da je to prvi dokument novog tipa u istoriji ustavnosti, jer sadrži elemente "jedne prave povelje novog društva", ali su posle samo 11 godina doneli novi ustav, čiji su konfederalni elementi omogućili razbijanje Jugoslavije 1991.

1980. - Džimi Karter prekida diplomatske odnose sa Iranom zbog krize talaca.

1999. - U prvoj međunarodnoj utakmici od početka agresije NATO-a na Jugoslaviju, na stadionu "Partizana", pred 15.000 gledalaca fudbaleri atinskog "AEK"-a i beogradskog "Partizana" igrali su 1:1. Oko 300 navijača grčkog kluba donelo je humanitarnu pomoć u vrednosti od milion maraka.

 

[Stemis]

8. april

1614. - Rođen je El Greko, španski slikar i vajar. U njegovom originalnom i duboko ličnom slikarstvu uočljivi su tragovi vizantijske tradicije i italijanske renesanse. Nepriznavanjem trodimenzionalnog prostora, izduženim proporcijama figura i dramatičnošću kolorita odvajao se od svih slikara svog vremena. Najviše je obrađivao religiozne teme, retko portrete. Glavna dela: "Pogreb grofa Orgaza", "Duhovi", "Blagovesti", "Molitva na Maslinovoj gori"...

1849. - Rođen je srpski slikar Miloš Tenković, začetnik i jedan od najdarovitijih predstavnika realizma u srpskom slikarstvu. Slikarstvo je učio u Beču i Minhenu, a, po povratku u Beograd, sve do smrti 1890. bio je gimnazijski profesor. Radio je portrete, mrtvu prirodu i pejzaže. Dela: "Prodavačica cveća", "Majolika", "Autoportret", "Pejzaž s kravama", studije, akvareli, crteži.

1861. - U Sremskim Karlovcima je pod predsedništvom patrijarha Josifa Rajačića održan Blagoveštenski sabor, poslednji politički skup Srba u Ugarskoj. Na osnovu privilegija, dobijenih od Beča, koje su smatrane međunarodnim ugovorima, zatražena je posebna teritorija za Srbe pod nazivom Vojvodina Srpska, s vojvodom na čelu i sopstvenom administracijom, ali Ugarski sabor potom nije želeo ni da razmotri te zahteve. Održavanje Sabora odobrio je austrijski car Franc Jozef, ali je dvor u Beču Sabor iskoristio jedino da zaplaši mađarske feudalce i umanji njihove aspiracije. Sabor je ipak značajan za istoriju Srba u Vojvodini i srpstva u celini, jer je izrazio ideju jedinstva srpskog naroda.

1996. - Savezna Republika Jugoslavija i Bivša Jugoslovenska Republika Makedonija potpisale su sporazum o normalizaciji odnosa.

1973. - Umro je Pablo Pikaso, slikar, vajar, dekorater i keramičar. Počeo je kao postimpresionist, zatim postao rodonačelnik kubizma, prošao klasičnu fazu, pa se ponovo vratio kubizmu i približio apstraktnoj umetnosti. Neobično ingeniozan, raznovrstan i plodan umetnik koji je imao veliki uticaj na svetsku likovnu umetnost.

1946. - Poslednji put se sastalo Društvo naroda, osnovano 1919. na Konferenciji mira u Versaju sa zadatkom da očuva svetski mir.

1986. - Glumac Klint Istvud izabran za gradonačelnika u gradiću Karmel u Kaliforniji.

 

[Stemis]

9. april

1667. - U Parizu (Palais-Royale) je održana prva javna umetnička izložba.

1770. - Kapetan Džejms Kuk otkriva Botany Bay (Australija).

1833. - Otvorena prva javna biblioteka, finansirana od poreza i taksi u Peterborough-u.

1906. - Otvorene treće savremene Olimpijske igre u Atini.

1914. - U Londonu je prikazan prvi film u boji "The World, The Flesh & the Devil".

1918. - Letonija proglašava nezavisnost.

1947. - Osnovana Komisija za atomsku energiju.

1957. - Prolaz Sueckim kanalom proglašen slobodnim i otvorenim bez diskriminacije za sve zemlje.

1959. - Ekipa "Boston Seltiksa" postavlja rekord osvajanjem osmog uzastopnog NBA šampionata.

1963. - Vinston Čerčil postaje prvi počasni građanin SAD-a. To priznanje mu je dodeljeno posthumno.

1968. - Sahranjen je Martin Luter King.

1970. - Pol Mekartni zvanično objavljuje da napušta Bitlse.

1979. - Otpočeo je najduži ping-pong meč u dublu koji je tajao 101 sat.

1988. - SAD su nametnule ekonomske sankcije Panami.

1991. - Gruzija je izglasala ocepljenje od SSSR-a.

 

[Stemis]

10. april

1790. - Uspostavljen je sistem patentne zaštite u SAD-u.

1825. - Otvoren prvi hotel na Havajima.

1845. - Više od 1000 zgrada je oštećeno u velikom požaru koji je zahvatio Pitsburg.

1849. - Valter Hunt iz Njujorka je patentirao svoj pronalazak - zihernadlu (pribadaču).

1866. - Osnovano je američko društvo za zaštitu životinja (ASPCA).

1912. - Titanik otpočinje svoje prvo i poslednje putovanje. Posle sudara sa ledenim bregom u severnom Atlantiku, Titanik je potonuo, a od 2224 putnika utopilo se 1517.

1916. - Održan je prvi profesionalni turnir u golfu.

1925. - Frensis Skot Ficdžerald je objavio čuveni roman "Veliki Getsbi".

1930. - Prvi put je proizvedena sintetička guma.

1938. - Austrija postaje deo Nemačke.

1947. - Džeki Robins je zaigrao kao prvi crni igrač u profesionalnoj američkoj bejzbol ligi.

1972. - SAD, SSSR i 70 drugih država složilo se da se zabrani upotreba biološkog oružja.

1974. - Isak Rabin dolazi na mesto izraelskog premijera nakon ostavke Golde Meir.

 

[Stemis]

11. april

- Danas je Lazareva subota ili Vrbica. Čudo vaskrsenja Lazara desilo se u subotu, osam dana pre Hristovog vaskrsenja. Kod nas se na ovaj praznik osvećuju grančice vrbe i dele se narodu. Tu osvećenu vrbu narod nosi kući i ostavlja je pored slavske ikone i kandila. Litija oko hrama u kojoj ima mnogo dece sa grančicama vrbe u rukama, prenosi nas u dan kada su se deca pokazala kao najbolji vernici Hristovi. On je njihov Pastir - i zato deca, kao Hristove ovce, nose o vratu zvonce.

1814. - Napoleon Bonaparta je bio prinuđen da abdicira i povuče se na ostrvo Elba, odakle se ponovo vratio na presto posle godinu dana izgnanstva.

1842. - Beogradski trgovci, braća German, okončali su gradnju prve srpske lađe, nazvane Knez Mihailo. Majstori iz Carigrada počeli su gradnju 1840. u Brzoj Palanci na Dunavu. Brod je mogao da se koristi i u vojne svrhe - na njemu je bilo mesta za 18 topova.

1914. - Prvo izvođenje pozorišnog komada "Pigmalion" Džordža Bernanda Šoa.

1945. - Oslobođeni su svi zatočenici nemačkog koncentracionog logora Buhenvald. Za sedam i po godina, koliko je logor postojao, u njemu je ubijeno više od 56.000 ljudi iz 18 evropskih zemalja, uključujući 4.000 Jugoslovena, pretežno Srba. Danas je dan sećanja na žrtve nacističkih koncentracionih logora.

1948. - Otpočela je izgradnja novog beogradskog naselja na levoj obali Save - budućeg Novog Beograda.

1956. - Net King Kol, američki crni pevač, napadnut je na pozornici Birmingenskog pozorišta za vreme nastupa od strane belaca.

1960. - Lansiran je prvi meteorološki satelit (Tiros 1).

1961. - Prvi nastup Boba Dilana u Folk Sitiju, Greenwich Village.

1965. - Srednji zapad SAD-a zahvatilo je 40 tornada; prilikom toga je 272 lica izgubilo život, a preko 5000 je bilo povređeno.

1981. - Američki predsednik Ronald Regan izlazi iz bolnice, nakon što je nad njim izvršen pokušaj atentata.

1986. - Dodž Morgan je sam oplovio Zemlju, za 150 dana bez prekida.

 

[Stemis]

12. april

1204. - Prilikom četvrtog krstaškog pohoda opljačkan je Konstantinopolj (Carigrad, danas Istambul).

1890. - Počelo je uređivanje beogradske Botaničke bašte na Paliluli. Prva Bašta podignuta je 1855. u dvorištu Konaka knjeginje Ljubice Obrenović. Na molbu srpskog prirodnjaka Josifa Pančića, ministarstvo prosvete Srbije je 1874. odredilo mesto za Botaničku baštu na kraju Dunavske ulice, ali je ona uništena 1888. prilikom izlivanja Dunava. Tada je kralj Milan Obrenović poklonio gradu imanje na Paliluli, pod uslovom da Botanička bašta bude nazvana Jevremovac, u znak sećanja na kraljevog dedu Jevrema.

1911. - Prvi neprekidni let na relaciji London-Pariz trajao je tri sata i 56 minuta.

1938. - U SAD-u je donet prvi zakon kojim se zahteva lekarsko uverenje prilikom dobijanja dozvole za stupanje u brak.

1941. - U avionskom udesu u Grčkoj poginuo je srpski istoričar Vladimir Ćorović, profesor Beogradskog univerziteta i član Srpske kraljevske akademije. Austrougarske okupacione vlasti su ga u Prvom svetskom ratu osudile na Banjalučkom veleizdajničkom procesu na osam godina robije. Posle oslobođenja zemlje, bio je član Narodnog veća u Zagrebu i Privremenog narodnog predstavništva u Beogradu. Dela: "Istorija Jugoslavije", "Uzajamne veze i uticaj kod slovenskih zapisa", "Podela vlasti između Milutina i Dragutina", "Spisi sv. Save"...

1946. - Sirija stiče nezavisnot od Francuske.

1954. - Billy Haley snima hit "Rock Around the Clock" .

1961. - Rej Čarls dobija četiri nagrade "Gremi".

1961. - Jurij Aleksejevič Gagarin, sovjetski kosmonaut, postaje prvi čovek koji je Zemlju obleteo u kosmičkom brodu - satelitu Vostok 1. Let je trajao 108 minuta. Gagarin je poleteo sa kosmodroma "Bajkonur", a spustio se nadomak sela Smelkova južno od Saratova.

1963. - U Velikoj Britaniji objavljen je album Bitlsa "From Me to You".

1985. - Olimpijski komitet SAD-a proglasio je bojkot Olimpijskih igara u Moskvi.

1992. - Izvođenjem predstave "Tramvaj zvani želja", otvoren je Ethel Barrymore theater na Brodveju.

1992. - Zabeležen je drugi po redu najniži rezultat utakmica NBA lige (Detroit Piston-NY Knicks: 72:61).

1992. - Otvoren je evropski Diznilend u Marne-la-Vallee, u Francuskoj.

 

[Stemis]

13. april

837. - Zabeležen najbolji pogled na Halejevu kometu još od vremena pre 2000 godina.

1598. - Donet Nantski edikt kojim su garantovana politička prava hugenotima u Francuskoj.

1796. - Stigao prvi slon na tlo SAD-a iz Bengala u Indiji.

1832. - Rođen je srpski slikar Stevan Todorović, član Srpske kraljevske akademije. Slikarstvo je učio u Beču i Minhenu. Počeo je kao romantičar s istančanim osećanjem za kolorit, a završio kao sledbenik hladnog akademizma. Izradio je oko 300 portreta savremenika, uključujući portrete Kornelija Stankovića, Đure Daničića, Vladana Đorđevića, kraljice Natalije. Radio je i ikonostase s kompozicijama iz nacionalne istorije u crkvama u Negotinu i Smederevskoj Palanci.

1849. - Proglašena Republika Mađarska.

1869. - Počeo je da izlazi srpski list "Pančevac", koji je uređivao publicista Jovan Pavlović. U njemu je objavljen prvi prevod na srpski "Komunističkog manifesta". List je zabranjen 1876, a posle toga je više puta obnavljan i zabranjivan. Izlazi i danas.

1933. - Lord Clydesdale postaje prvi čovek koji je avionom preleteo Mont Everest.

1934. - U SAD-u je objavljen podatak o tome da 4.7 miliona američkih porodica prima socijalnu pomoć.

1945. - Saveznici okupiraju Beč.

1959. - Donet je Vatikanski edikt koji je zabranjivao katolicima da glasaju za komuniste.

1960. - Francuska postaje četvrta nuklearna sila, i to nakon probe atomske bombe u Sahari.

1961. - Skupština UN optužuje Južnoafričku Republiku za aparthejd.

1964. - Colin Bosher sa Novog Zelanda postavlja rekord u brzom šišanju ovaca. Za jedan radni rad ošišao je 565 ovaca.

1964. - Sidni Poatje postaje prvi crni glumac koji je osvojio Oskara za najbolju ulogu.

1965. - Bitlsi snimaju singl "Help".

1972. - Prvi štrajk profesionalnih bejzbol igrača završava se nakon 13 dana.

 

[Stemis]

14. april

1611. - Prvi put upotrebljena reč 'teleskop' (Princ Federico Cesi).

1865. - Džon Vilks Buts izvršio je atentat na američkog predsednika Abrahama Linkolna, koji je narednog dana preminuo.

1883. - Rođen je srpski pisac Sima Pandurović, jedan od osnivača srpske moderne. Pošto je diplomirao na Filozofskom fakultetu u Beogradu, bio je gimnazijski profesor u Valjevu i Beogradu, a uređivao je i više časopisa, uključujući "Misao". Kritika je oštro reagovala na njegovu prvu zbirku pesama "Posmrtne počasti", prožetu pesimizmom, u kojoj je dramatično opevao bolnu tragediju ljubavi, duševne krize i gorčine, nespokoj, pobunu i smrt. Kasniji stihovi, u kojima preovladava rezignacija, misaono su bogatiji. Ispevao je i niz rodoljubivih pesama. Prevodio je s francuskog i engleskog - posebno su vrsni njegovi prevodi dela Vilijema Šekspira. Ostala dela: zbirke pesama "Dani i noći", "Okovani slogovi", "Stihovi", "Pesme", knjige eseja "Razgovor o književnostri", "Ogledi iz estetike".

1894. - Prvo javno prikazivanje Edisonovog kinemaskopa - aparata za posmatranje fotografskih snimaka koji se brzo smenjuju.

1912. - Titanik udara u ogromni ledeni breg u severnom Atlantiku. Titanik je potonuo, a od 2224 putnika utopilo se 1517.

1923. - Etienne Oehmichen beleži rekord u dužini leta helikopterom. Taj rekord iznosio je 358 metara.

1931. - Španija postaje republika nakon svrgavanja s prestola kralja Alfonsa XIII.

1956. - Ampex Corp predstavlja prvi video-rikorder.

1961. - Emitovan prvi direktni televizijski prenos iz Sovjetskog Saveza.

1969. - Odigrana prva bejzbol utakmica Prve lige van teritorije SAD-a, u Montrealu u Kanadi.

1969. - Održana 41. dodela Oskara.

1969. - Umro je srpski književni istoričar Petar Kolendić, profesor Beogradskog univerziteta i član Srpske akademije nauka i umetnosti. Objavio je veliki broj naučnih studija, rasprava i članaka iz starije, naročito dubrovačke i dalmatinske književnosti.

 

[Stemis]

15. april

1784. - U Irskoj je poleteo prvi balon.

1900. - Otvorena je međunarodna izložba u Parizu.

1912. - Titanik je potonuo u dva časa i 27 minuta posle ponoći, a od 2224 putnika utopilo se 1517.

1923. - Javno je prikazan prvi zvučni film u Rialto Theater-u u Njujorku.

1923. - Insulin se stavlja na raspolaganje dijabetičarima.

1941. - Vlada Jugoslavije, s kraljem Petrom II Karađorđevićem, napustila je zemlju u Drugom svetskom ratu, odletevši u London s improvizovanog aerodroma u Nikšiću.

1941. - Prvi let helikopterom u trajanju od jednog časa u Stratfordu.

1948. - Odigrao se prvi jevrejsko-arapski vojni sukob. Arapi su bili poraženi.

1971. - Održana je 43. dodela Oskara.

1979. - U zemljotresu na Crnogorskom primorju poginulo je više od 100 ljudi, oko 600 je bilo povrđeno, a više od 80.000 ostalo je bez krova nad glavom.

1983. - Otvoren Diznilend u Tokiju.

1989. - Na fudbalskom stadionu u Šefildu u Engleskoj poginulo je 95 navijača.

 

[Stemis]

16. april

1346. - Srpski kralj Dušan Stefan Nemanjić u Skoplju je na Vaskrs krunisan za cara Srba, Grka i Arbanasa. Istovremeno je proglašena Srpska patrijaršija s prvim srpskim patrijarhom Joanikijem. Bio je to period najvećeg ekonomskog, vojnog, političkog i kulturnog uspona srpske feudalne države, koja je teritorijalno bila veća nego ikad - sem zemalja ranije srpske kraljevine, obuhvatala je Mačvu, Zahumlje, sadašnju Albaniju, Epir, Tesaliju, Akarnaniju, Etoliju i svu Makedoniju do Hristopolja (Kavala), izuzev Soluna. Država je počivala na načelu zakonitosti - prema Dušanovom zakoniku, usvojenom 1349. i dopunjenom 1354. - zakon je jači i od suprotne volje vladara. Prerana smrt 1355. sprečila je cara Dušana da stvori državu koja bi zamenila Romejsko (Vizantijsko) carstvo, oslabljeno turskom najezdom, čiju je opasnost car Dušan najbolje osetio, te pokušao da sa zemljama Zapada organizuje zajedničku odbranu, što je osujećeno, najviše zbog surevnjivosti ugarskih kraljeva.

1705. - Engleska kraljica Ana dodeljuje Isaku Njutnu titulu viteza .

1854. - San Salvador uništen je u snažnom zemljotresu.

1862. - Okrug Kolumbija ukida ropstvo.

1872. - Rođena je srpska slikarka nemačkog porekla, Babet Bahmajer (Babette Bahmayer), poznata kao Beta Vukanović, koja je tokom bezmalo 80 godina naslikala impozantan broj ulja, akvarela i crteža, a kao pedagog uticala na generacije srpskih slikara. Na studijama slikarstva u Minhenu upoznala je svog budućeg supruga, Rista Vukanovića, takođe slikara. S njim je 1898. došla u Beograd, grad kojem je ostala privržena do kraja života 1972. S velikom predanošću je učestvovala u umetničkom životu patrijarhalne Srbije. Zaslugom umetničkog para Vukanivić, Beograd je dobio slikarsku školu, koja je prerasla u Umetničku školu. Beta Vukanović je i jedan od osnivača "Lade" i "Cvijete Zuzorić" - društva srpskih umetnika, slikara i vajara - i začetnik za ono doba relativno smele karikature. Isprva je slikala u maniru impresionista, ali se kasnije približila čvršćoj realističkoj formi.

1889. - Rođen je Čarli Čaplin, glumac, scenarista, reditelj i kompozitor. Karijeru je otpočeo u putujućim cirkusima Engleske, a na filmu se prvi put pojavio u SAD-u, snimajući kratke šale za kompaniju "Kiston". Ubrzo stvara lik Šarla, skitnice punog osećanja i dobrote. Glavni filmovi: "Idila u polju", "Mirna ulica", "Svetlosti velegrada", "Veliki diktator"...

1912. - Herijet Kvimbi je postala prva žena pilot koja je preletela Engleski kanal.

1917. - V.I. Lenjin vraća se u Rusiju kako bi otpočeo boljševičku revoluciju.

1929. - "Njujork Jenkiji" postaju prvi bejzbol tim koji na svojim dresovima nose brojeve.

1940. - Prvi put je na televiziji prikazana jedna bejzbol utakmica.

1944. - Beograd je je u Drugom svetskom ratu, na pravoslavni Vaskrs, u skladu sa odobrenjem Josipa Broza, bombardovala saveznička američka i britanska avijacija, navodno radi uništenja vojnih i privrednih objekata i zgrada u koje su Nemci bili smestili administraciju. U napadu je učestvovalo 130 bombardera, a sutradan ih je bilo bezmalo 600. Bombe su bacane po sistemu "tepih", široko zahvatajući stambene četvrti, pa je poginulo najmanje 1.160 civila - šest puta više nego okupatorskih vojnika.

1992. - Košarkaši beogradskog "Partizana" u Istanbulu su postali prvaci Evrope pobedom nad "Žoventutom" iz Barselone (kod nas poznatim kao "Huventud") rezultatom 71:70 (40:34).

Danas je imendan Beograda. Ime Beli grad prvi put je pomenuto 878. u pismu pape Jovana VIII (Iohannes). U poslanici sačuvanoj u vatikanskom arhivu koju je papa poslao bugarskom knezu Borisu, navodi se da se otac Sergije, zbog poročnog zivota, opoziva s dužnosti beogradskog episkopa (episkopatus Bellogradensis). Od tada se Singidunum, koji su u četvrtom veku pre nove ere osnovali Kelti, zove Beograd (Bjelgrad).

 

[Stemis]

17. april

1421 - Više od 100.000 ljudi utopilo se u Holandiji kada je more probilo zaštitne nasipe.

1492 - Kristofer Kolumbo (Cristoforo Colombo) dobio je saglasnost i novac od španskog kralja Ferdinanda V i kraljice Izabele (Isabel), da istraži "zapadni okean". Na tom putovanju Kolumbo je otkrio američki kontinent.

1790 - Umro je američki naučnik i državnik Bendžamin Frenklin (Benjamin Franklin). Učestvovao je u pisanju "Deklaracije nezavisnosti", a kao neumoran borac za slobodu čoveka bio je poznat i slavljen i izvan SAD. Izumeo je gromobran i otkrio tok i karakteristike Golfske struje.

1814 - U Ugrinama, kod Bribira (Hrvatska) rodio se srpski botaničar i prirodnjak Josif Pančić, prvi predsednik Srpske kraljevske akademije. Otkrio je novu vrstu endemsko-reliktnog četinara nazvanu "Pančićeva omorika". Osnovao je i uredio Botaničku baštu u Beogradu.

1860 - Crna Gora i Turska, posle turskog poraza na Grahovu, potpisale su protokol o razgraničenju kojim je Crna Gora faktički priznata kao samostalna država, iako formalno priznanje nije dobila.

1894 - Rođen je ruski državnik i političar Nikita Hruščov, prvi sekretar CK KPŠ od 1953. do 1964. i predsednik sovjetske vlade od 1958. do 1964. Na XX kongresu KPŠ podneo je referat "O savladavanju kulta ličnosti i njegovih posledica", čime je počeo proces destaljinizacije SSSR.

1895 - Sporazumom u gradu Šimonoseki završen je kinesko-japanski rat. Kina je priznala nezavisnost Koreje, a ostrvo Formozu (Tajvan) predala Japanu. Tajvan je pod japanskom vlašću bio do 1945. godine.

1916 - Rođena je Sirimavo Bandaranaike, koja je u julu 1960. postala premijer Cejlona (Šri Lanke), prva žena na takvoj dužnosti u svetu.

1924 - Rođen je srpski vajar Jovan Kratohvil, profesor Univerziteta umetnosti u Beogradu, rektor od 1971. do 1973. godine. Autor je mnogobrojnih spomenika među kojima i sovjetskim ratnim veteranima na Avali.

1941 - Oficiri bojnog broda Kraljevske ratne mornarice Jugoslavije Milan Spasić i Sergej Mašera potopili su u Tivatskom zalivu razarač "Zagreb" i potonuli zajedno s njim odbivši da izvrše naređenje o predaji broda italijanskoj mornarici posle kapitulacije Jugoslavije.

1957 - Kiparski arhiepiskop Makarios vratio se u Atinu posle 13 meseci egzila na Sejšelima. Iste godine Makarios je sa britanskom vladom počeo pregovore o nezavisnosti Kipra, a u decembru 1959. izabran je za predsednika Republike Kipar.

1961 - Uz podršku SAD, kubanski desničari u egzilu iskrcali su se u "Zalivu svinja" u nameri da obore režim Fidela Kastra. U trodnevnim borbama ubijeno je oko 100, a zarobljeno više od hiljadu napadača.

1969 - Lider Komunističke partije Čehoslovačke Aleksandar Dubček (Alexander Dubcek) podneo je ostavku posle kraha reforme nazvane "praško proleće". Zamenio ga je Gustav Husak. 1975 - Crveni Kmeri zauzeli su glavni grad Kambodže Pnom Pen i započeli vladavinu terora tokom koje je ubijeno više od milion ljudi.

1977 - U Lihtenštajnu prvi put su glasale žene. 1983 - Indija je lansirala prvi veštački satelit.

1993 - U UN je usvojena rezolucija kojom je zaprećeno oštrijim sankcijama protiv SR Jugoslavije, ukoliko bosanski Srbi ne potpišu do 26. aprila Vens-Ovenov mirovni plan za Bosnu.

1993 - Umro je Turgut Ozal, predsednik Turske od 1989. godine.

1996 - SAD i Japan potpisali su deklaraciju o saradnji u bezbednosti prema kojoj SAD zadržavaju nivo vojnih snaga u Japanu i ostalim delovima Azije.

1997 - Umro je izraelski državnik Haim Hercog (Chaim Herzog) predsednik Izraela od 1983. do 1993. godine.

2001 - Izraelske snage su sa kopna, iz vazduha i sa mora napale palestinske teritorije u pojasu Gaze, posle minobacačkog napada na izraelsko naselje Sderot.

2002 - Jugoslovenska vlada pozvala je 23 osobe koje je Haški tribunal optužio za ratne zločine, od kojih su 10 jugoslovenski državljani, da se dobrovoljno predaju tom sudu. Pozivu jugoslovenskih vlasti odazvali su se: Dragoljub Ojdanić, Milan Martić, Mile Mrkšić, Nikola Šainović, Vladimir Kovačević i Momčilo Gruban, upućeni u haški pritvor da sačekaju početak suđenja.

2004 - U izraelskom raketnom napadu u Gazi ubijen je lider palestinskog radikalnog pokreta Hamas Abdel Aziz al-Rantisi.